صنایع دستی همدان نماینده هنر و ظرافت

استان همدان یکی از استان‌های غربی ایران، پیشینه تاریخی بسیار غنی دارد. این شهر در دوران مادها به عنوان پایتخت غربی ایران با نام هگمتانه شناخته می‌شد. نام همدان امروزی نیز از نام هگمتانه باستانی این استان برگرفته شده است. با توجه به پیشینه تاریخی همدان، این استان یکی از استان‌های تاریخی و باستانی ایران است که سالانه مسافران و گردشگران داخلی و خارجی زیادی به این استان سفر می‌کنند. علاوه بر آثار تاریخی و دیدنی همدان، صنایع دستی همدان نیز معروف بوده و شهرت جهانی دارند. برای آشنایی بیشتر با انواع صنایع دستی همدان، در این مقاله از مجله گردشگری لیدوماتریپ با ما همراه باشید.

بازار صنایع دستی همدان

پیش از آنکه با هریک از صنایع دستی همدان آشنا شویم و به معرفی آن‌ها بپردازیم، قصد داریم تا در این مقاله از وبسایت لیدوماتریپ، بازارها و مکان‌های معروف فروش انواع صنایع دستی همدان را نام ببریم. بازار بزرگ و سنتی همدان یکی از مکان‌های بسیار زیبای فروش انواع صنایع دستی همدان است. بازار تاریخی و سنتی همدان یکی از بازارهای تاریخی ایران است که بیش از ۳۰ راسته داشته و معماری آن مربوط به دوران قاجاریه می‌شود. در برخی از راسته‌های مخصوص بازار بزرگ سنتی همدان، انواع صنایع دستی همدان به فروش می‌رسد.

لازم به ذکر است، برخی از شهرستان‌های اطراف همدان مانند ملایر، نهاوند، تویسرکان و لالجین نیز دارای بازارچه‌های کوچک محلی هستند که در آن انواع صنایع دستی همدان به فروش می‌رسد. علاوه بر آن، بازارچه‌ها و باغ موزه‌هایی در فصول مختلفی از سال در شهر همدان برگزار می‌شوند که غرفه‌های مختلف در آن به فروش انواع صنایع دستی همدان می‌پردازند.

انواع صنایع دستی همدان

با توجه به اینکه استان و شهر همدان قدمت بالایی داشته و قدمت آن به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش می‌رسد، با دارا بودن آثار تاریخی و دیدنی فراوان یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین قطب‌های گردشگری ایران است و صنعتگران و هنرمندان زیادی در این استان مشغول به فعالیت هستند. استان همدان به عنوان پنجمین استان برتر صنایع دستی و همچنین دومین استان برتر از لحاظ تعداد کارگاه‌ها و شاغلان صنایع دستی ایران محسوب می‌شود. در ادامه مطلب به معرفی و توضیح هریک از صنایع دستی همدان می‌پردازیم تا در سفر به همدان این سوغاتی‌های لذیذ و زیبا را تهیه کنید.

طلاکوبی و نقره‌کوبی؛ هنری گران‌قیمت

طلاکوبی و نقره‌کوبی یکی از هنرهای دستی بسیار ارزشمند است که در استان همدان انجام می‌شود. به حکاکی یا به اصطلاح ضرب زدن نقش و نگارهایی زیبا بر روی صفحات و ورق‌های نازک طلا، طلاکوبی گفته می‌شود. این ورقه‌های طلایی حکاکی شده در نهایت بر روی ظروف و یا شیشه‌هایی قرار می‌گیرند و به عنوان صنایع دستی همدان عرضه می‌شوند. استفاده از فلزات دیگر نیز در این هنر کاربرد دارد. به عنوان مثال اگر ظروف موردنظر نقره باشند، نام این هنر نقره‌کوبی خواهد بود. هنر طلاکوبی و نقره‌کوبی یکی از هنرهای بسیار زیبای همدان می‌باشد؛ اما به دلیل استفاده از ورقه‌های طلا، قیمت آن بسیار بالا است.

ظروف شیشه‌ای؛ ظروفی ظریف و زیبا

ساخت محصولات و ظروف شیشه‌ای در استان همدان یکی از هنرهای سنتی این شهر است که از گذشته توسط روستاییان همدان انجام می‌شد. امروزه با گسترش شهرنشینی، این هنر نیز گسترش پیدا کرده و بسیاری از کارگاه‌های شیشه‌سازی در شهر همدان مشغول به فعالیت هستند. یکی از محصولات بسیار زیبا و جذاب شیشه‌ای، ظروفی به نام آبگینه است که به روش شیشه‌گری سنتی ساخته می‌شود و طرفداران بسیار زیادی دارد. در شیشه‌گری سنتی، با دمیدن هوا درون مواد مذاب، ظروف شیشه‌ای بی‌رنگ تولید می‌شوند.

محصولات چرمی؛ صنایع دستی همدان

جالب است بدانید، اولین کارخانه چرم‌سازی ایران در استان همدان ساخته شده و تاسیس گردید. در گذشته شهر همدان با نام دباغخانه ایران شناخته می‌شد و به دلیل آب‌وهوای بسیار مطلوب این استان، دامپروری در استان همدان قدمتی طولانی دارد. به همین دلیل نیز، تعداد کارگاه‌های دباغی و تولید چرم از پوست دام و حیوانات در استان همدان نیز بسیار زیاد است. چرم بسیاری از صنایع تولید کیف و کفش و سایر محصولات چرمی، از دباغخانه‌های استان همدان تامین می‌شود. چرم این استان به سایر استان‌ها و حتی سایر کشورهای هم‌جوار نیز صادر می‌شود.

سفالگری؛ هنر اصیل مردمان همدان

اشیاء، لوازم و ظروف سفالی لالجین همدان بسیار معروف بوده و شهرت جهانی دارند و بسیاری از گردشگران اشیای سفالی همدان را به عنوان سوغاتی همدان خریداری می‌کنند. در واقع اولین چیزی که در بدو ورود به همدان به چشم مسافران این استان خواهد خورد، انواع ظروف و اشیای سفالی است. شهرستان لالجین همدان یکی از مهم‌ترین مراکز تولید ظروف سفالی در همدان است که در بخش شمالی استان همدان قرار دارد. جالب است بدانید، بسیاری از مردمان لالجین همدان هنوز به روش سنتی و با استفاده از چرخ‌های دستی، ظروف سفالی می‌سازند. سفالگری و تولید لوازم سفالی در شهرهای دیگر همدان همچون تویسرکان، ملایر، رزن، اسدآباد، کبودرآهنگ و نهاوند نیز رواج داشته و کارگاه‌های سفالگری فراوانی مشغول به کار هستند.

گلیم بافی؛ هنری هزاررنگ

گلیم بافی از جمله هنرهای دستی بسیار زیبا است که در هر منطقه از ایران توسط عشایر انجام می‌شود. در واقع، گلیم بافته شده در هر منطقه، رنگ، طرح و نقش خاصی دارد و با توجه به نوع طرح هر گلیم می‌توان منطقه آن را تشخیص داد. به فرش بافته شده صاف بدون هیچ گره، خواب و پرزی، گلیم گفته می‌شود. نهاوند یکی از مراکز اصلی بافت گلیم در استان همدان است که مرغوب‌ترین گلیم‌ها در این منطقه تولید می‌شوند. گل لاله، خرچنگی، زنگوله، گل سبدی، گل قندی، ضربدری، دست دلبر، جناقی و اسلیمی از جمله نقش‌های معروف و زیبای گلیم بافی همدان است.

مسگری و قلم‌زنی؛ نقش‌ونگاری روی فلزات

مسگری یکی از صنایع دستی همدان است که در بین گردشگران طرفداران بسیار زیادی دارد. بنا به روایاتی، مس اولین فلز کشف شده توسط انسان است و اولین کارگاه‌های مسگری نیز در ایران راه‌اندازی شده‌اند. به ساخت لوازم و ظروف مختلف مسی و تولید ظروف زیبا، مسگری گفته می‌شود. در قلم‌زنی مس نیز هنرمند سعی می‌کند به‌وسیله قلم و ضربه‌های آرام چکش، طرح‌های زیبایی را بر روی ظروف مسی ایجاد کند و آن‌ها را به زیباترین شکل ممکن درآورد. پس از قلم‌زنی بر روی ظروف مسی آن را با آلیاژی از قلع و روی جلا می‌دهند.

مبل و صنایع چوبی همدان

صنایع چوبی یکی دیگر از صنایع دستی همدان است که در شهرهای تویسرکان، ملایر و همدان رواج زیادی دارد. خراطی، منبت‌کاری، قاب‌سازی و معرق‌کاری از جمله مهم‌ترین هنرهای دستی و چوبی استان همدان هستند.

مبل‌های منبت‌کاری شده ملایر همدان یکی از صنایع معروف و مشهور همدان است که شهرت جهانی دارد. جالب است بدانید، ملایر استان همدان به عنوان شهر مبل و صنایع چوبی ایران در فهرست شهرهای صنایع دستی به ثبت رسیده است. بیش از ۶۳ درصد مبل‌های منبت کاری شده کشور، در این استان و در ملایر تولید می‌شوند. مبل‌های زیبای ملایر علاوه بر شهرهای مختلف ایران به کشورهای همجوار همسایه نیز صادر می‌شوند.

پوستین دوزی؛ هنری فراموش‌شده

پوستین دوزی از جمله صنایع دستی همدان است که قدمت تاریخی بسیار بالایی دارد. در پوستین دوزی، پوست گوسفند و بره را به دقت تمیز کرده و بدون چیدن پشم آن‌ها و توسط مواد اولیه‌ای مانند آرد جو و زاج و زوماج، آن‌ها را به شکل زیرانداز درمی‌آورند. با توجه به اینکه قیمت این صنایع دستی بسیار بالا است، امروزه رونق چندانی نداشته و به فراموشی سپرده شده است.

کاشی هفت رنگ؛ از صنایع دستی همدان

کاشی هفت رنگ یا کاشی کتیبه یکی از هنرهای بسیار ارزشمند استان همدان است که پیشینه تاریخی بسیار زیادی دارد. طرح‌ها و رنگ‌های مختلف این کاشی‌ها باعث شده تا طرفداران بسیار زیادی داشته باشند. این کاشی‌ها برای تزیین دیوارهای مساجد و اماکن مذهبی و فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاشی هفت رنگ در شهرهای لالجین و همدان تولید و عرضه می‌شود.

گیوه بافی؛ کسب‌وکاری از رونق‌افتاده

گیوه نوعی پاپوش سنتی است که در چند سال اخیر نیز طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده است. رویه گیوه از نخ پنبه و زیر آن نیز از چرم است و همین امر باعث می‌شود تا پوشیدن این نوع پاپوش در تابستان باعث ایجاد حس خنکی شود. گیوه بافی فقط در برخی از روستاهای همدان انجام می‌شود و متاسفانه برخی از گیوه بافان این شغل را ترک کرده‌اند. پس از دامداری و کشاورزی، گیوه بافی سومین منبع درآمد روستاییان دهفول، کفراش، فهرومند و آرتیمان است.

پارچه بافی و نساجی همدان

در بسیاری از مناطق روستایی استان همدان، روستاییان انواع پارچه‌ها و منسوجات نساجی را تولید می‌کنند. انواع روتختی، جاجیم، جاجیمچه، روسری، رومیزی، پارچه، زیرانداز، ملحفه و شمد در بسیاری از روستاهای همدان به صورت دستی بافته می‌شود. روستائیان توسط دستگاه‌های دو ورودی و چهار ورودی، پارچه‌هایی با نقش‌های زیبا تولید می‌کنند و آن‌ها را به فروش می‌رسانند و بدین طریق امرار معاش می‌کنند.

سازهای دستی؛ آلات موسیقی چوبی

با توجه به اینکه استان همدان، منابع چوبی باکیفیت زیادی دارد، تولید و ساخت انواع لوازم چوبی نیز در آن بسیار رایج بوده و طرفداران زیادی دارد. سازهای دستی مختلفی همچون سه تار، سنتور و دف در استان همدان از چوب‌های مخصوص و به روش‌های سنتی ساخته شده و به فروش می‌رسند.

صنایع فلزی؛ محصولاتی باکیفیت

فلزکاری و ساخت انواع لوازم فلزی از جمله صنایع دستی همدان است و بسیاری از افراد در استان همدان مشغول به انجام این کار هستند و از این طریق امرار معاش می‌کنند. از این مصنوعات و لوازم فلزی در صنایع مختلف فرفوژه سازی، چاقوسازی و زنجیرسازی استفاده می‌شود. ساخت انواع چاقو، قندشکن، کارد، قلم‌تراش از ورقه‌های فولادی و یا تزیین دسته چاقو و سایر لوازم با استفاده از محصولات فلزی از جمله اموری است که در صنایع فلزی استان همدان انجام می‌گیرد.

جاجیم بافی؛ هنر دست عشایر همدان

به زیراندازی دورویه جاجیم گفته می‌شود که با نخ‌های ظریف و رنگین پشمی یا پنبه‌ای و یا مخلوطی از هر دو بافته می‌شود. جاجیم نیز مانند گلیم بافته می‌شود و هنر دست عشایر هر استان است. تنها تفاوتی که جاجیم بافی با گلیم بافی دارد، این است که جاجیم در چهار تخته بافته و سپس به هم وصل می‌شود. بسیاری از عشایر و افراد از جاجیم به عنوان روکرسی، زیرانداز، محافظ سرما و جابه‌جایی اشیا استفاده می‌کنند. جاجیم نیز همانند گلیم در هر منطقه‌ای از ایران بافته می‌شود و طرح و رنگ‌های جاجیم مختص هر منطقه، با دیگری تفاوت دارد.

مروار بافی؛ از اصیل‌ترین صنایع دستی همدان

مروار بافی یکی از صنایع دستی همدان است که در ملایر و روستاهای اطراف آن بافته می‌شود. سبد، کلاه، میز تلویزیون، میز تلفن و مبلمان از جمله محصولات اصلی مرواربافی استان همدان است. مروار (سرخ بید) نوعی از شکل بید در جهان است که در بخش‌های خاصی از استان همدان کاشته می‌شود و از کیفیت و مرغوبیت بسیار بالایی برخوردار است.

در مروار بافی، ابتدا ترکه‌های مناسب را جدا کرده و پاک می‌کنند. سپس آن‌ها را بر حسب ضخامتشان دسته‌بندی می‌کنند و در یک دیگ یا مخزن آب قرار می‌دهند تا کامل خیس خورده و لطیف شوند. پس از آن نیز مروارها را پوست می‌کَنند. در این مرحله مروارها شبیه تار و پودهایی هستند که می‌توان با آن‌ها انواع لوازم مروار بافی را ساخته و تولید کرد.

تویجه معروف‌ترین محصول مرواربافی ملایر و نهاوند استان همدان است. به سبدهای بلندی که مخصوص حمل خوشه‌های انگور است، تویجه گفته می‌شود. نوع کوچک‌تر آن نیز برای جاسوزنی برای نوعروسان به کار برده می‌شود.

بسیاری از افراد حصیربافی و مرواربافی را یکی می‌دانند. اما این دو تفاوت‌هایی با هم دارند. اصلی‌ترین تفاوت آن‌ها، استفاده از ترکه‌های گیاهان مختلف در ساخت آن‌ها است.

سنگ تراشی در استان کهن همدان

سنگ تراشی یکی از هنرهای دستی سنتی ایرانیان است که در استان همدان احیا شده و وجود دارد. به تراشیدن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و تولید انواع تندیس‌های سنگی و حجاری روی آنها، سنگ تراشی گفته می‌شود. استان همدان با داشتن معادن مختلف گرانیت، کوارتز، فلدسپا و میکا یکی از استان‌های غنی ایران در زمینه سنگ و فرآورده‌های آن است.

نقاشی روی سفال و مینیاتور

نقاشی روی سفال و کاغذ از جمله زیباترین صنایع دستی همدان است. ظروف سفالی نقاشی شده یکی از صنایع دستی محبوب گردشگران است که اغلب به عنوان سوغات همدان خریداری می‌کنند.

نگارگری و مینیاتور یکی دیگر از هنرهای دستِ اهالی همدان است که بر روی ظروف سفالی، گلدان‌ها و کتیبه‌ها نقاشی می‌شود. به تصویر کشیدن موضوعات یک کتاب به خصوص یک کتاب حماسی، ادبی و داستانی با تصاویر ظریف و نقش و نگارهای زیبا را هنر مینیاتور گویند. این هنر در بسیاری از شهرهای دیگر ایران مانند اصفهان، شیراز، تبریز و قزوین نیز وجود داشته و طرفداران خاص خود را دارد.

همدان؛ شهری با صنایع دستی زیبا

با توجه به تمامی مطالب ذکرشده، استان همدان یکی از استان‌های تاریخی ایران است که صنایع دستی مختلف و متنوعی دارد. اگر شما نیز قصد دارید به این استان سفر کنید، می‌توانید با اجاره ویلا و اقامتگاه در همدان، در این شهر زیبا اقامت داشته باشید و از صنایع دستی همدان را به عنوان سوغاتی خریداری کنید.