برادران امیدوار، پیشگام جهانگردی معاصر

اگه یه نقشه کاغذی جهان رو باز کنی و از ایران و آسیا رد بشی، اروپا و آفریقا رو هم پشت سر بگذاری و از اقیانوس بگذری، وارد قاره آمریکا میشی. اگه این قاره رو تا پایین ترین قسمتش بری به کشور باریک و بلندی در نقشه میرسی که بهش میگن؛ آخر دنیا.

اونجا در آخر دنیا، می تونستی مردی از ایران که به دن عبدالله معروف بود رو ملاقات کنی.

یکی از دو برادر امیدوار که قرن پیش و اوایل هزار و سیصد با موتور، پیاده و ماشین صد کشور جهان رو گشتند. یکی از برادران به ایران برگشت و یکی در شیلی عاشق و ماندگار شد.

برادران امیدوار، پیشگامان جهانگردی معاصر

 

عیسی و عبدالله امیدوار، دو برادر ایرانی بودند که حدود ۶۸ سال پیش، سفر به سرزمین‌های ناشناخته در قاره آمریکا، آفریقا و قطب جنوب و شمال را آغاز کرند. این دو برادر طی ۱۰ سال به ۹۹ کشور از پنج قاره جهان سفر کردند که حاصل این سفرهای ماجراجویانه هزاران عکس، فیلم، صنایع دستی نقاط مختلف جهان و تعداد زیادی مقالات و تحقیقات علمی است.

سفر این دو برادر از سال ۱۳۳۳ آغاز شد. آن‌ها در مرحله اول سفر هفت ساله‌ی خود را با موتورسیکلت ماچلس انگلیسی که روی گلگیر چرخ جلوی آن شعار «همه متفاوت، همه خویشاوند» نوشته شده بود، از تهران به سمت مرز شرقی ایران با افغانستان، شروع کردند.

 

این دو برادر، در این مرحله از سفرشان، از کشورهای افغانستان، پاکستان و هند عبور کردند و به ‌سوی تبت و سپس آسیای جنوب شرقی و استرالیا سفر کردند. در ادامه، با گذر از اقیانوس آرام، به آلاسکا، آمریکای شمالی، و آمریکای جنوبی سفر کردند. سرانجام، با گذر از اقیانوس اطلس، وارد اروپا شدند.

مرحله دوم سفرهای آن‌ها با هدیه دریافتی از شرکت سیتروئن فرانسوی آغاز شد. برادران امیدوار در سال ۱۳۴۰ برای اقامتی کوتاه از اروپا به ایران بازگشتند. بعد از آن یک سفر سه ساله را با ون سیتروئن، که هنگام بازگشت از سفر اول شرکت سیتروئن فرانسه به آن‌ها هدیه داده بود، آغاز کردند.

عیسی و عبدالله امیدوار و کشف ناشناخته‌ها

سفرهای پژوهشگرانه امیدوارها، ویژگی‌های منحصر به فرد زیادی داشت. بی شک این دو برادر جزو اولین کسانی بودند که با پدران مواد مخدر کلمبیا ملاقات کردند و یا اولین سفید پوستان جهان بودند که از دست قبیله آدمخوارها جان سالم به در بردند.

 

برادران امیدوار به مناطقی سفر کردند که تا آن زمان یا کسی به آن مناطق نرفته بود یا عموما کسی زنده از آن جا بر نمی گشت. قبایلی که در جاهای مختلف دنیا، از جمله در آمازون و استرالیا وجود داشتند. قبایلی که درست مثل انسان‌های نخستین زندگی می‌کردند و بویی از تمدن نبرده بودند. به همین دلیل هم بود که به دیگران اعتماد نمی کردند و هر کسی را که به قبیله‌شان وارد می شد، می‌کشتند و جمجمه‌هایشان را به عنوان یادگاری نگه می داشتند. با وجود همه محدودیت‌ها و چالش‌ها، عیسی و عبدالله امیدوار توانستند آرام آرام به این قبیله‌ها نزدیک شوند، مدتی با آن‌ها زندگی کنند و حتی از زندگی‌شان فیلم و عکس بگیرند و یا از آن‌ها هدایای و یادگاری‌هایی دریافت کنند.

عبدالله امیدوار، نماد سینمای شیلی

عیس پس از پایان سفرها به ایران بازگشت و ماندگار شد، اما عبدالله امیدوار در پایان این ماجراجویی کاوشگرایانه‌ی ۱۰ ساله در قاره‌ی سیاه، قطب جنوب، آسیا، قطب شمال، اروپا، آمریکا و استرالیا، سرانجام در کشور شیلی ساکن شد و به حرفه سینما و تهیه فیلم و مستند پرداخت، چنانکه اکنون از او به عنوان یکی از نمادهای سینمای شیلی یاد می‌شود.

مرکز فرهنگی لاموندا در بیانیه فرهنگی خود درباره عبدالله امیدوار نوشته است: «عبدالله امیدوار (۲۰۲۲ – ۱۹۳۲) تهیده‌کننده و فیلمسازی بود که به بیش از ۱۰۰ کشور جهان سفر کرد و بیش از ۱۲۰ فیلم مستند ساخت. او در ۸۹ سالگی درگذشت و ما امروز با نمادی از سینمای شیلی خداحافظی می‌کنیم.»

توصیه های جذاب برادران امیدوار برای داشتن سفری هیجان انگیز!

برادران امیدار توصیه های جالبی برای سفرکردن دارند:

۱- بدون برنامه سفر نروید

ما بی گدار به آب نزدیم. برای سفرمان فکر کردیم و برنامه ریختیم، برنامه ریزی های ما در شرایط خاص ۶۰ سال پیش، حدود سه سال زمان برد، اما همه چیز، از وسایل و تجهیزات سفر گرفته تا مسیر راه را با «فکر» انتخاب کردیم. یک بار گروهی آمدند و از ما مشاوره خواستند. گفتند چنددستگاه خودروی شاسی بلند دارند و تصمیم گرفته اند مشرق زمین را ببینند. واقعیت این است که پاگذاشتن در چنین سفری آن هم با اتومبیل بسیار دشوار است. چون در هند و خاور دور آن قدر رود هست که نمی توانید با خودرو حرکت کنید. ضمن این که مصرف بنزین این گونه خودروها نسبت به موتور بسیار بالاست.

هر چند ممکن است بتوانید این پول را تامین کنید، ولی سفر با این شیوه بسیار دشوار است، چون در طول مسیر تقریبا هیچ ارتباطی با هم ندارید. اگر یک اتومبیل که عقب است، پنچر کند یا مشکل فنی پیدا کند، خودروهای جلویی نمی فهمند یا در بهترین حالت چند کیلومتر جلوتر متوجه می شوند. برگشت و دور زدن در بسیاری از این مسیرها دشوار و حتی غیرممکن است. ضمن اینکه انتقال خودرو با کشتی بسیار دشوارتر از حرکت با قایق است. ما در بسیاری از موارد پولی بابت جابجایی با کشتی پرداخت نمی کردیم، چون جایی نمی گرفتیم، اما خودرو حسابی جلوی دست و پا را می گیرد و انتقالش هزینه بر است.

۲- بدون هدف جایی نروید

من هنوز هم به همه توصیه می کنم که سفر کنند و جاذبه های خاص دنیا را ببینند. منظورم تماشای ساختمان ها و دیوارها نیست. هر ملت و مملکتی ویژگی های خاص خودش را دارد که هنوز مطالعه نشده اند و می توان درباره آن کند و کاو کرد. حرف من این است که قبل از انجام هر سفری با انگیزه مطالعه سراغ آن بروید. مثلا با خودتان بگویید، من به این سفر می روم تا گیاهان دارویی یا آداب زناشویی در کشورهای مختلف یا سرزمین خودم را مطالعه کنم.

به نظر من اگر بدون برنامه ریزی کوله تان را ببندید، به هیچ چیزی دست پیدا نمی کنید. فقط می توانید سلفی بگیرید و چند ساختمان را ببینید. این که بخواهی خیلی از کشورها را ببینید، خیلی هم خوب است، اما یک برنامه برای خود درست کنید. مثلا بروید ازدواج و سنت های مربوط به آن را در کشورهای خاورمیانه بررسی کنید. درباره مذاهب موجود در دنیا مطالعه کنید. نتیجه سفرهایتان هزاران صفحه می شود و جالب ترین موضوع ممکن هم هست.

۳- اعتماد مردم را جلب کنید

جلب اعتماد آدم ها، هنری است که باید پیش از سفر آن را به دست آورید، چون هنگام سفر اهمیت فراوانی دارد و شگردهای خاص خودش را می طلبد. مردم شما را می بینند و چون یک خارجی هستید، جلب توجه می کنید. آن ها دوست دارند به شما طالاعات بدهند. پس آرام آرام به همدیگر نزدیک می شوید و به چیزهایی که می خواهید دست پیدا خواهیدکرد. حواس تان به این نکته باشد که شما حتی اگر یک برنامه را از نزدیک ببینید، تا زمانی که با آدم های آن مجلس یا گروه ارتباط برقرار نکرده اید، به هیچ چیز دست پیدا نمی کنید.

باید با مردم در ارتباط باشید و این نقاط جدید را کشف کنید، چون این روزها، خیلی چیزها، از خانه ها و ساختمان ها گرفته تا لباس پوشیدن آدم ها، در خیلی از نقاط دنیا به هم شبیه شده است. چیزی که ما باید درباره اش مطالعه کنیم، درون خانواده ها و مردم است. ما باید سراغ تفاوت ها برویم و برای رسیدن به این هدف هم باید داخل مردم نفوذ داشته و با آن ها آشنا بشویم.

۴- از ایران شروع کنید

عیسی و عبدالله امیدوار قبل از این که از کشور خارج شوند، ایرانگردی کرده اند

عیسی و عبدالله قبل از این که جهانگرد باشند، ایرانگردی کرده اند و غارهای بزرگ و کوچک زیادی را به چشم دیده اند. اکتشاف «غار شاپور» در کازرون و غارهایی که محل زندگی انسان های اولیه بوده است، بخش کوچکی از کشف های این دو برادر در زمان ایرانگردی شان است. آن ها در طول تمام سفرهایشان با مردمی دمخور شدند که حالا دیگر وجود خارجی ندارند و مراسمی را به تصویر کشیده اند که خیلی از افراد مسن هم یادشان نمی آید.

برادران امیدوار یکی از معدود پژوهشگران جهانگردی هستند که از سفرهایشان به دور دنیا تا این میزان اطلاعات، عکس و فیلم جمع آوری کرده اند. چه چیزی این دو برادر را این همه ماجراجو و کنجکاو بار آورده بود؟ این داستان زندگی آن ها در دوران کودکی و جوانی است؛ داستانی که عیسی امیدوار، در گفت و گو با ما، آن را روایت کرده است. آنچه در این گفت و گو روایت شده، حتی در کتاب «سفرنامه برادران امیدوار» هم گفته و نوشته نشده است. پس خواندن آن را از دست ندهید.

عیسی و عبدالله نسبت به برادر و خواهرهای دیگرشان سر نترسی داشتند و دنبال چیزهای عجیب و غریب بودند. عیسی به جز سفرهایی که با مادر به شهرهای مختلف می رفتند، از همان کودکی سفرهای خاص خودش را هم برنامه ریزی می کرد. «نوجوان که بودم از پول توجیبی ام یک دوچرخه خریدم. با دوچرخه ام به محله های اطراف تهران می رفتم و حومه پایتخت را کشف می کردم.»

بعدتر عبدالله هم به عیسی پیوستم. «حدودا پانزده ساله بودم که با عبدالله به سفرهای خاصی در داخل کشور رفتیم. ما با عشایری که از تهران می گذشتند، به سفر می رفتیم. چند هفته را با آن ها می گذارندیم تا شرایط زندگی شان را ببینیم و وضعیت شان را بسنجیم. گاهی در این سفرهای خاص تنها بودم و بعضی وقت ها عبدالله هم با من می آمد.»

وضع مالی خانواده خوب بود. پدر، یک کارخانه بافندگی در تهران داشت و به جز یک نفر دیگر در تمام ایران، رقیبی نداشت. با وجود این، عیسی و عبدالله هیچ وقت به ثروت پدر متکی نبودند و نازپرورده بار نیامدند.

موزه برادران امیدوار

در کاخ سعد آباد موزه‌ای به برادران امیدوار اختصاص داده شده که داشته‌ها و یادگاری‌های خود از ماجراجویی ۱۰ ساله را به نمایش گذاشته‌اند. این موزه، اولین موزه‌ی انسان ‌شناسی در ایران است که روز پنجم مهرماه ۱۳۸۲ در هفته‌ی جهانگردی در مجموعه سعد آباد افتتاح شد.

این موزه دارای سه نگارخانه است که در دو نگارخانه‌ی آن آثار اهدایی برادران امیدوار به معرض نمایش گذاشته شده ‌است. این آثار حاصل سفرهای این دو برادر و عکس‌های آنان است. این اشیا از قاره‌هایی چون آفریقا، آسیا، آمریکا و استرالیا جمع‌آوری شده‌است.نگارخانه‌ی سوم اتاق نمایش فیلم است که در آن فیلم‌های سفرهای این دو برادر به نمایش در می‌آید.

سفرنامه‌ی برادران امیدوار

ماجرای این سفرها در کتابی به نام “سفرنامه برادران امیدوار” به قلم عیسی و عبدالله امیدوار منتشر شده است. این کتاب وقایع سفر این دو برادر را به نقاط مختلف جهان همراه با نتیجه‌ی پژوهش‌های انسان ‌شناسی آنان ارائه می‌دهد.

مستندهای عیسی و عبدالله امیدوار

عیسی و عبدالله امیدوار در سفرهای خود همواره از مشاهدات خود تصاویری ثبت می‌کردند. فیلم‌های مستند آنان در زمان خود از شبکه‌های تلویزیونی کشورهای گوناگون جهان پخش می‌شد. در ایران نیز فیلم مستند «عجایب مسافرت برادران امیدوار» در سال ۱۳۴۴ در سینماها نمایش داده می‌شد.

مستند “درباره‌ی خانه خدا” روایتی است از سفر برادران امیدوار به مکه. آن‌ها در این سفر توانستند اولین فیلم رنگی را از خانه خدا تهیه کنند. مستند درباره‌ی خانه خدا توسط احمد ابراهیمی، با موضوع سفر عیسی و عبدالله به مکه و شرح اتفاقت این سفر، تهیه و تولید شد.

بیژن میر باقری نیز در سال ۱۳۸۱ فیلم مستند کوتاهی با عنوان «برادران امیدوار» درباره‌ی زندگی و سفرهای این دو برادر ساخت.

پایان یک ماجراجویی!

عبدالله امیدوار سرانجام در ۲۴ تیرماه، پس از ۸۹ سال زندگی جسورانه با چشیدن طعم مرگ، ماجراجویی شگفت آور بزرگی را آغاز کرد. لیدوماتریپ درگذشت این جهانگرد ماجراجو و پر افتخار ایرانی را به خانواده، دوستان و دوست داران ایشان تسلیت می‌گوید.