تالاب میانکاله، بهشت پرنده نگری ایران

تالاب میانکاله یکی از زیباترین جاهای دیدنی استان مازندران و شهرستان بهشهر است. این تالاب علاوه بر زیبایی‌های طبیعی که هر بیننده‌ای را مبهوت خودش می‌کند، پناهگاه چندین گونه از پرندگان مهاجر است. پرندگان از سراسر دنیا برای استراحت این منطقه را انتخاب می‌کنند. به همین دلیل است که این تالاب را به نام بهشت پرندگان نیز می‌شناسند. خوشبختانه در میانکاله، انسان‌ها نیز توانسته‌اند رابطه مسالمت آمیزی را با پرندگان برقرار کنند. این تالاب به دلیل چند گانه بودن مناظر طبیعی مختلف، یکی از منحصر به فردترین مناطق دیدنی تمام شمال ایران محسوب می‌شود. اگر شما نیز کنجکاو هستید تا اینجا را بهتر بشناسید، تا پایان با این مقاله از لیدوماتریپ همراه باشید.

معرفی تالاب میانکاله

نام میانکاله دگرگون شده‌ی نام میان قلعه می‌باشد. در قدیم به این شبه جزیره انجیله و در مقطعی دیگر نیم مردان نیز گفته می‌شد. لازم است بدانید در این شبه جزیره روستا و سکونتگاه دائمی وجود ندارد، اما دامداران در برخی از فصول سال برای چرای دام خود به این شبه جزیره می‌آیند. در آشوراده هم فقط کارمندان بندرگاه زندگی می‌کنند. نسبت به کشورهای شمالی ایران مثل روسیه ، ایران آب و هوای بسیار گرم و خشکی دارد. به همین علت ، در زمستان، بیشتر پرندگان مهاجر برای فرار از سرمای بسیار زیاد شمال، به سوی ایران مهاجرت می‌کنند. این مهاجرت باعث شده تا این تالاب در مازندران به یک پناه گاه طبیعی برای پرندگان مهاجر تبدیل شود. همچنین این تالاب به بهشت پرنده نگاری در ایران تبدیل شده و یک پناهگاه بین المللی به حساب می‌آید.

میانکاله در کجاست؟

تالاب میانکاله از جاهای دیدنی استان مازندران است که در ۴۵ کیلومتری بهشهر، در جنوب شرقی استان قرار گرفته است. تالاب میانکاله درون شبه جزیره‌ای باریک به همین نام قرار دارد. این شبه جزیره دارای مساحت بیش از ۶۸ هزار هکتار و ارتفاع بین ۱۵ تا ۲۸ مترکمتر از سطح دریای آزاد است. میانکاله از سال ۱۳۴۸ به عنوان یک منطقه حفاظت شده نام گذاری شد و هم اکنون تحت حفاظت محیط زیست می باشد.

این تالاب از شمال به دریای خزر، از جنوب به خلیج گرگان، از غرب به تالاب زاغمرز و از شرق به آشوراده و از طریق کانال باریکی به طول کمتر از یک کیلومتر به بندر ترکمن می‌رسد.

میانکاله نقشه

چگونه به میانکاله برویم؟

برای رفتن به تالاب میانکاله بسته به محل اقامت‌ خود ابتدا باید به استان مازندران بروید. از مرکز استان مازندران، دو مسیر به سمت تالاب میانکاله وجود دارد که مسیر طولانی‌ تر دیدنی‌های برجسته‌ای دارد. در صورتی که از شهرهای غربی و یا مرکزی کشور قصد سفر دارید بهتر است ابتدا به ساری سفر کنید تا به این بهانه بتوانید ابتدا سری به دشت ناز ساری بزنید و ازطبیعت دوست داشتنی آن لذت ببرید و سپس راه خود را به سمت بهشهر و مقصد نهایی یعنی تالاب میانکاله مازندران ادامه دهید.

در مسیرکوتاه ‌تر از ساری به‌سمت نکا حرکت می‌کنید و پس از طی ۵۶ کیلومتر مسیر و گذشتن از بهشهر، به تالاب میانکاله می‌رسید.

برای رفتن از مسیر دوم ابتدا باید با طی مسافتی ۴۶ کیلومتری به بندر امیرآباد بروید و از آنجا به‌سمت تالاب میانکاله در جهت شرق حرکت کنید، پس از طی پنج کیلومتر، محدوده  پناهگاه حیات وحش آغاز می‌شود، اما تا تالاب راه بیشتری است.

عکس تالاب میانکاله

آب و هوای میانکاله

دمای متوسط هوا در میانکاله ۱۷ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارندگی در آن ۷۰۰ میلی ‌لیتر است.

بهترین زمان سفر به میانکاله

بهترین زمان برای بازدید از میانکاله در فصل پاییز است، زیرا در این فصل پرندگان مهاجر  از سرمای طاقت فرسایی به این محل کوچ میکنند و زیبایی این منطقه بکر واقع در استان مازندران را چندین برابر خواهند کرد. این پرندگان مهاجر تا اواخر زمستان میهمان تالاب میانکاله هستند و تورهای پرنده نگری رهسپار این تالاب می شوند. همچنین میانکاله زیستگاه بومی پرندگانی چون قرقاول ، دراج، زنگوله بال و … می باشد.

تور میانکاله یک سفر طبیعت گردی _تاریخی است که هر ساله توسط برخی آزانس های گردشگری در پاییز برگزار میشود. این سفر آسان که در واقع یک تور پرنده نگری تالاب است، ۲ روزه و با درجه سختی ۱ تا ۶ می باشد. در این سفر لذت بخش مسافران به تماشای پرندگان مهاجر سیبری، دیدار گوزن زرد ایرانی در دشت ناز می‌پردازند. لذت قایق سواری و تماشای جزیره‌های بی نظیر آنجا توصیف ناپذیر است.

پوشش گیاهی میانکاله

یکی از منحصر به فردترین جاذبه‌های میانکاله، پوشش ۱۰۰ کیلومتر مربعی از درختان وحشی اناری است که به صورت کاملا طبیعی و بدون دخالت انسان روییده‌اند. این انار، همان انار ترشی است که از آن برای تهیه رب استفاده می‌کنند. دلیل ترشی انارهای میانکاله نیز خاک شور آن است. علاوه بر انار، بوته‌های تمشک وحشی نیز از دل خاک می‌رویند و گردشگران در زمستان با هر سختی که باشد، تعدادی از آنها را چیده و نوش جان می‌کنند. اما تمشک و انار تنها گونه‌های گیاهی موجود در میانکاله نیستند و حدود ۱۷۹ گونه گیاهی دیگر نیز در این منطقه رشد می‌کنند. گیاهانی همانند تنگرس، ازگیل، سیاه تل، سپیدار، اوجا، گز، دم اسب و نی باعث شده‌اند تا پوشش گیاهی این منطقه بسیار زیبا، خاص و منحصر به فرد باشد.

حیوانات میانکاله

ایران سرزمینی چهار فصل است، اما آب و هوایی گرم و خشک دارد. در فصل‌های پاییز و زمستان هوای تالاب‌ میانکاله برای پرندگان مهاجر بسیار مناسب می‌شود.

پرندگان مهاجر در سه دسته شکاری، خشکزی و آبزی به تالاب میانکاله مهاجرت می‌کنند. آب‌‌ قسمت‌های مختلف در تالاب خصوصیات متفاوتی دارند. هرچه در تالاب به‌سمت شرق پیشروی کنیم، از شیرینی آب کاسته می‌شود و در انتهای شرقی تالاب شوری آب تالاب با شوری آب دریا برابری می‌کند. پرندگان مختلف، نقاط مختلفی از تالاب را بسته به میزان شوری آب آن قسمت برای اقامت انتخاب می‌کنند.

در غربی‌ترین قسمت تالاب زیستگاه آب شیرین است و مهم‌ترین پرندگان علاقه‌مند این منطقه عبارت‌اند از: حواصیل سفید بزرگ، اگرت کوچک، حواصیل خاکستری و اردک‌ها

در میانه تالاب زیستگاه آب لب شور است که پرندگانی مانند آبچلیک، سلیم، تلیله و مخصوصا فلامینگو در آن اقامت می‌کنند.

زیستگاه آب شور در شرقی‌ترین بخش تالاب، انواع کشیم، باکلان بزرگ، پرستوهای دریایی و انواع کاکایی‌ها را به خود جلب می‌کنند.

زمان مهاجرت پرندگان از اوایل شهریورماه آغاز می‌شود و تا اوایل دی‌ماه ادامه دارد. در طول این مدت بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون پرنده فصل سرد را در تالاب میانکاله میگذرانند. البته در کل سال پدیده مهاجرت پرنده‌ها وجود دارد اما اوج آن در این مقطع زمانی اتفاق می‌افتد.

خوتکاهای معمولی، خوتکاهای ابرو سفید و اردک‌های نوک پهن اولین مهمانان تالاب در اوایل شهریور هستند. در میانه شهریور اردک‌های سبزسر و اواخر ماه، اردک‌های سرحنایی و فیلوش‌ها  به تالاب می‌رسند.

اوایل مهر اردک‌های سیاه و سرسیاه و از نیمه مهرماه تا پایان اردک‌های تاجدار، باقی اردک‌ها، مرگوس‌ها و باکلان‌ها در منطقه پدیدار می‌شوند.

در آبان نوبت به غازهای خاکستری و غازهای پیشانی سفید کوچک می‌رسد.

چنگرها بیشترین انواع پرندگان مهاجر در طول آذرماه به تالاب می‌آیند. قوها و پلیکان‌ها آخرین دسته‌های مهاجر تا اوایل آذر به تالاب میانکاله وارد می‌شوند.

از اواخر اسفند تا اوایل خرداد روند بازگشت این مهاجران زیبا به مناطق بومی‌شان ادامه دارد.

در طول سال‌ها پرندگانی که در طول مدت اقامتشان بیمار می‌شوند یا زادآوری می‌کنند، در میانکاله می‌مانند و بومی می‌شوند. اردک‌های سر سبز و چنگرها از این دسته هستند. پرنده مادر نمی‌تواند مهاجرت کند و در نتیجه جوجه‌اش بومی می‌شود. امروزه تعداد این پرندگان بومی شده به دو تا سه هزار می‌رسد. یلوه معمولی، یلوه آبی و کشیم ها از این دست پرندگان هستند. ۱۲ گونه از پرندگان مهاجر بومی شده به‌دلایل مختلف دچار افت جمعیت شده‌اند و پیدا کردنشان در این تالاب سخت شده است. از این دسته می‌توان گونه‌های عقاب دریایی دم سفید، مرگوس سفید، پلیکان پا خاکستری ، پلیکان سفید، قوی کوچک و قوی فریادکش را نام برد.

همچنین در این منطقه، اسب‌های سرخ موی منحصر به فردی وجود دارند که قدمت آنها به بیش از ۱۵۰ سال می‌رسد. این اسب‌ها سالیان سال است که در این منطقه سکونت دارند و به نوعی نیمه وحشی محسوب می‌شوند. اگر خوش شانس و کمی دقیق باشید، می‌توانید شاهد حضور آنها باشید. البته بهتر است به آنها نزدیک نشوید، زیرا سریعا فرار می‌کنند.

پرنده نگری در تالاب میانکاله

در فصل زمستان، بسیاری از پرندگان مهاجر به خاطر فرار از سرمای طاقت‌فرسای شمال، به سمت ایران مهاجرت می‌کنند. این مهاجرت باعث شده تا تالاب میانکاله استان مازندران، تبدیل به یک پناهگاه طبیعی برای پرندگان شود. به همین خاطر این تالاب تبدیل به بهشت پرنده نگاری در ایران شده و یک پناهگاه بین المللی محسوب می‌شود. بسیاری از عاشقان پرنده نگاری همه ساله برای اینکه گونه‌های کمیاب پرندگان مهاجر را از نزدیک ببینند، عازم این منطقه می‌شوند.

جالب است بدانید که پرندگان مهاجر آبزی مختلفی مثل پلیکان، فلامینگو، انواع قو‌ها، انواع اردک‌ها، انواع غاز‌ها و همچنین انواع پرندگان شکاری همانند عقاب دریایی دم سفید، سنقر تالابی و همچنین پرندگان خشک زی مختلفی مثل دراج، قرقاول خزری و زنبور خوار در این تالاب به چشم می‌خورند. دیدن این گونه‌های کمیاب و نادر از نزدیک واقعا تجربه‌ای نیست که بتوان به سادگی از دست داد. علاوه بر گونه‌های نام برده شده، گونه‌های بسیار کمیاب، نادر و رو به انقراضی نیز در این منطقه دیده می‌شوند.

گونه‌هایی همانند پلیکان پا خاکستری، قوی فریاد کش، فلامینگو، عروس غاز، اردک سرسفید، غاز پا زرد، طاووسک، مرگونس سفید و چنگر جزو گونه‌های بسیار کمیابی هستند که نسل آنها در حال انقراض است. در حال حاضر این گونه‌ها رو به انقراض هستند و به همین خاطر، سازمان محیط زیست شکار در این منطقه را ممنوع اعلام کرده، اما متاسفانه با این حال برخی از شکارچیان غیر قانونی، این پرندگان را شکار می‌کنند.

پیاده روی در تالاب میانکاله

یکی از بهترین تفریحاتی که می‌توانید در کنار این تالاب داشته باشید، پیاده روی است. پیاده روی در این منطقه برای همه گروه‌های سنی آزاد بوده و حتی افراد کهنسال و یا دارای توان جسمانی کم نیز می‌توانند به راحتی در این منطقه پیاده روی کنند. دشت‌های وسیع و مسطح، شرایط مناسبی را برای پیاده‌روی فراهم کرده‌اند.

پیاده روی در کنار خط ساحلی میانکاله تجربه‌ای خاطره‌انگیز خواهد بود. تصور کنید که از یک سمت پرندگان مهاجر پر می‌کشند و از طرف دیگر می‌توانید شاهد مناظر بکر و دیدنی اطراف باشید..

در ضمن همانطور که اشاره شد، شنزارهای عجیبی در تالاب میانکاله به چشم می‌خورند. شنزارهایی که با دیدن آنها قطعا به یاد کویرهای بزرگ ایران می‌افتید. اما این بار، تپه‌های شنی را می‌توانید در تقابل با جنگل و ساحل تماشا کنید. بسیاری از گردشگران قدم زدن با پای برهنه بر این شنزارها را انتخاب می‌کنند تا مزه ناب تالاب میانکاله را بچشند. در حقیقت این تالاب را می‌توان چشیدن طعم جاذبه‌های مختلف ایران در یک نقطه دانست.

دیدنی های اطراف میانکاله

در مسیر بین شهر ساری تا تالاب میانکاله جاذبه‌های طبیعی جذابی قرار دارند که با برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای سفرتان می‌توانید بهره بیشتری از طبیعت زیبای آن منطقه ببرید.

دشت ناز ساری

از شهر ساری که مسیر جاده سیاهکلرود به مازندران را در پیش بگیریم و به سمت میانکاله راه را ادامه دهیم، قبل از رسیدن به مقصد نهایی، مناظری در مسیر در پیش روی شما خواهد بود که به تجربه شیرین سفر تان خواهد افزود. یکی از این نقاط زیبا و دیدنی، دشت ناز ساری است که در نزدیکی شهر ساری واقع شده است و به مانند منطقه میانکاله یکی از پناهگاه های حیات وحش ایران به شمار می رود. در مسیر با توجه به تابلوهای راهنمایی به راه خود ادامه دهید تا به پناهگاه حیات وحش دشت ناز برسید.

دشت ناز دارای مساحت ۵۵ هکتاری است که اصلی ترین مرکز زاد و ولد و نگهداری از تعدادی گونه های کمیاب و در حال انقراض ایرانی است و البته گوزن زرد خالدار یکی از آن ها محسوب می گردد. در این مکان از پشت فنس ها می توانید به تماشای گوزن های بزرگ و زیبایی بنشینید که با سرعت از کنار شما می گذرند به گونه ای که گویی از دیدن شما ذوق زده شده اند. درختان زیبای بلوط، مناظردیدنی جنگل، پرواز گروهی کبوترهای جنگلی همه و همه شما را محو خود خواهد کرد و ذهن شما را از مقصد نهاییتان پرت خواهد کرد.

تالاب لپو زاغمرز

از دشت ناز و شهر ساری که گذر کردید وارد بهشهر خواهید شد. در جاده ساحلی پیش رو و در ادامه راه رسیدن به تالاب میانکاله مازندران، تالاب دیگری به نام تالاب زاغمرز یا مرداب زاغمرز قرار دارد که آن هم به مانند دشت ناز بسیار زیباست. نام کامل این تالاب که تالاب لپو زاغمرز است از بخش شبه جزیره میانکاله جدا افتاده است. در گذشته به دلیل نزدیکی تالاب به ساحل دریای خزر و میانکاله، پرنده های زیادی به اینجا رفت و آمد و در آن زندگی می کردند، ولی شکار بیش از حد و عدم کنترل محیط زیست تالاب موجب شده است تا به ندرت پرنده ای در آن دیده شود.

ولی هنوز هم ماهی های بسیار زیادی در تالاب زاغمرز پرورش داده می شود که صید آنها غیر قانونی است. طلوع و غروب بی نهایت زیبا و دیدنی تالاب را در کمتر جایی می توان یافت کرد که توصیه می شود در مسیر سفر به تالاب میانکاله مازندران از تالاب زاغمرز نیز دیدن کنید.

سوغات میانکاله

اگر سری به شبه جزیره میانکاله بهشهر زده باشید انارستان های وحشی را در مسیر حرکت می بینید که غذای پرندگان این منطقه می باشند، انار یکی از سوغات خوشمزه و ترش این تالاب است. میانکاله؛ تنها انارستان وحشی خاورمیانه.

از سوغات تالاب میانکاله به دلیل بودن در استان مازندران می‌توان به کلوچه های ناب این استان اشاره کرد. پرتقال تامسون، نارنج، لیمو، نارنگی و محصولات مرتبط با مرکبات که بسیار دلچسب و لذیذ هستند. همچنین زنان محلی این منطقه از بهار نارنج شربت خوشمزه و بسیار گوارا درست می‌کنند که در روزهای گرم تابستانی گوارای وجودتان میگردد. علاوه بر آن، مربای بسیار خوشمزه ای از پوست پرتقال درست میکنند که طرفداران خاص خود را دارد. از سوغاتی های خوردنی دیگر میتوان به عسل، تمشک، و انواع عرقی جات اشاره کرد. و از صنایع دستی بی نظیرش که که به عنوان سوغاتی و یادگاری بسیار مناسب است میتوان از کنده کاری چوب، جوراب بافی، لاک تراشی و نساجی نام برد.

برای سفر به میانکاله چه چیزهایی با خود ببریم؟

اولین وسیله مورد نیاز شما در این سفر دوربین دوچشمی است. برای پرنده‌ نگری حرفه‌ای،  تلسکوپ مناسب‌تر است. دفترچه یادداشت و مداد را فراموش نکنید. یافته‌های شما در این سفر برایتان بسیار ارزشمند خواهد بود. لباس همرنگ با محیط مانع از جلب توجه و اشتباه سایر گردشگران می‌شود، پس حتما با خود بردارید. آفتابگیر، خوراکی‌های میان وعده و اگر مدت بیشتری می‌خواهید در محیط بمانید، وعده غذایی کامل همراه خود ببرید. کیسه زباله از واجبات است. باقی ماندن کوچک ‌ترین زباله‌ای از شما در این تالاب، عمر میانکاله را کوتاه می‌کند. چکمه‌های مناسب برای ورود به تالاب گل ‌آلود و باتلاقی از دیگر لوازم مورد نیازتان است و یادتان باشد دوربین عکاسی‌تان را فراموش نکنید.

نکات مهم در سفر به میانکاله

معمولا در ایام تعطیلات عید نوروز، عید قربان، عید فطر و سیزده بدر، بدون داشتن مجوز نیز می‌توانید از این تالاب دیدن کنید. البته بهتر است پیش از سفر، حتما با سازمان محیط زیست بهشهر تماس گرفته و در این مورد اطمینان حاصل نمایید.

سازمان حفاظت از محیط زیست در ایام تعطیلات رسمی، تعطیل است و نمی‌توانید مجوز دریافت کنید. پس اگر در تعطیلات قصد بازدید از این منطقه را دارید، باید روز قبل از آن برای اخذ مجوز اقدام نمایید.

بهتر است کوله پشتی، لباس گرم، چکمه، کفش پیاده روی، دوربین دو چشمی، دوربین عکاسی، خوراک و نوشیدنی کافی به اندازه یک روز، داروهای ضروری، جعبه کمک‌های اولیه و یک دست لباس اضافه همراه خود داشته باشید.

امکان اقامت در این منطقه وجود ندارد و به این منظور باید عازم شهرهای اطراف مثل گرگان یا ساری شوید.

مجوز بازدید از میانکاله

برای بازدید از میانکاله، باید ابتدا از سازمان محیط زیست بهشهر، مجوز دریافت کنید. برای دریافت مجوز هم می‌توانید مراجعه حضوری داشته باشید و هم یک فکس ارسال کنید. به این منظور باید یک نامه خطاب به رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بهشهر فکس کرده و در آن نام، نام خانوادگی، کد ملی، تعداد نفرات بازدید کننده، روز و زمان بازدید و همچنین وسیله نقلیه‌ای که با آن به میانکاله خواهید رفت را قید نمایید. پس از آن منتظر باشید تا پاسخ درخواست شما ارسال شود. در نهایت با مجوز دریافت شده، می‌توانید از این بهشت پرندگان دیدن فرمایید.

اقامت در میانکاله

برای اقامت در این منطقه بهترین گزینه شهرهای اطراف تالاب میانکاله هستند. در شهرهایی مانند ساری یا گرگان، فضاهای اقامتی مناسب، متناسب با تمام سلیقه‌ها و بودجه‌ها با امکانات رفاهی کامل وجود دارند. نقاط نزدیک ‌تر به تالاب مناسب نیستند. برای انتخاب اقامتگاه کافی است سری به صفحه اجاره اقامتگاه در ساری بزنید و تمام انواع اقامتگاه موحود در سایت را بررسی کرده و سپس مناسب ترین گزینه را انتخاب کنید.

اگر تمایل به اقامت در طبیعت دارید، ساحل زاغمرز مناسب کمپ کردن و برپایی چادر است. در اطراف میانکاله نیز می‌توانید نقاط بکر پیدا کنید. گاهی کومه‌های ماهیگیران را کرایه می‌دهند. در روستاهای اطراف، اقامتگاه‌های بومی و محلی نیز وجود دارند.