لیدوما کجاست؟

۲۶ شهر میان شوش و تخت جمشید وجود داشته که لیدوما یکی از این شهرها می باشد. لیدوما بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته است. این شهر و کاخ هایش محلی برای استراحت و توقف شاهان و فرمانروایانی بوده که از آن عبور می کرده اند. استان فارس از مناطقی است که تقریبا در هر شهر آن بناها و آثار باستانی متعددی وجود دارد که نشان دهنده قدمت بسیار زیاد این شهر می باشد. یکی از آن ها شهرستان ممسنی می باشد که آثار و بناهایی از دوران هخامنشی را در خود جای داده است.

کشف شهر لیدوما توسط باستان شناسان

لیدوما منطقه ای باستانی در استان فارس و در شهرستان ممسنی می باشد که دارای مساحتی بالغ بر یک هزار متر در ۵۰۰ متر مربع است. در کاوش هایی که در سال ۱۳۸۵ گروه باستان شناسانی از ایران و دانشگاه سیدنی انجام دادند محل دقیق این شهر را فهلیان فارس در شهرستان نورآباد ممسنی بیان کردند.

این منطقه در زیر تپه ای که مردمان محلی به آن قلعه کَلی می گویند در نزدیکی روستای سروان واقع شده است. باستان شناسان قدمت این اثر را ۵۵۰ سال پیش از میلاد بیان کرده اند. حتی آثاری که از این محوطه کشف شده قدمت آن را به ۵۰۰۰ سال می رساند.

نام لیدوما در سنگ نوشته ها

لیدوما کجاست؟

در سال ۱۳۱۲ و ۱۳۱۶ سی هزار گل‌نوشته از اطراف تخت جمشید یافت شد و برای بررسی و تحقیق به دانشگاه شیکاگوی آمریکا فرستاده شد. بررسی های محققان درباره الواح نشان داد ۲۶ شهر میان شوش و تخت جمشید وجود داشته که لیدوما یکی از این شهرها می باشد. لیدوما بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته است. این شهر و کاخ هایش محلی برای استراحت و توقف شاهان و فرمانروایانی بوده که از آن عبور می کرده اند.

بر اساس کاوش های باستان شناسان ژاپنی در شهر موسوم به لیدوما که در سال ۱۳۳۸ انجام شد بنای ساختمانی کشف شده در این شهر را شبیه به کاخ های خشایارشاه، اردشیر هخامنشی و داریوش و مربوط به دوران هخامنشی می باشد. کاخ لیدوما چهارمین بنای هخامنشی از نظر ابعاد ساختمانی بعد از بناهایی همچون پاسارگاد، تخت جمشید و شوش می باشد. همچنین لیدوما در زمان هخامنشیان از مهم ترین مناطق حکومتی بوده است.

لیدوما چه زمانی ساخته شده است؟

تاریخدانان زمان احتمالی ساخت بنای کاخ لیدوما را در اواخر دوره داریوش و یا اوایل دوره پادشاهی خشارشاه بیان کرده اند. به گفته تاریخدانان زمان ساخت کاخ لیدوما بین این دو می باشد چون خشایارشاه بلافاصله پس از داریوش به پادشاهی رسیده است. علاوه بر کاخ لیدوما، در این شهر باستانی کاخ کوچک دیگری نیز وجود دارد که اکنون قسمتی از آن باقی مانده است.

در قسمت غرب کاخ لیدوما و به فاصله ۳۵۰ متر از آن یک تپه باستانی وجود دارد که کتیبه ای سنگی بر روی آن قرار گرفته است. همچنین کاوش های باستان شناسان نشان می دهند این شهر در محدوده وسیعی واقع شده بود و در حدود ۴ کیلومتر از گردنه سروان تا تل چکاد طول شهر بوده است. شواهد نشان می دهند لیدوما در زمان هخامنشیان رونق و وسعت بسیار زیادی داشت؛ چنانکه وجود آثاری نظیر آتشگاه، جدول های صخره ای، کتیبه ها و بقایای خزانه بیانگر این است که لیدوما شهری بین راهی و به منزله استراحتگاه و نیز والی نشین بوده است.

لیدوما پس از دوره هخامنشیان رونق خود را از دست داده و دوباره در زمان اشکانیان تا دوره ورود اسلام رونق خود را حفظ کرده است.

نخستین مشاهدات باستان شناسان در شهر تاریخی لیدوما

نخستین مشاهده و باستان شناسان در این شهر باستانی پایه ستون ها بودند. این پایه ها که ضخامتشان بیش از یک متر است پایه ستون های بلند یک بنای سکونتی را تشکیل می داده اند. این پایه ستون ها که به رنگ خاکستری می باشند با گل های هشت پر (لوتوس) و نیز شیارهایی به صورت برگ نخلی تزئین شده اند.

سبک این لوتوس ها و معماری و نوع ساخت پایه ستون ها بسیار شبیه به پایه ستون هایی است که در برزن جنوبی تخت جمشید وجود دارد. همچنین ابعاد پایه ستون ها با پایه ستون های تالار صد ستون تخت جمشید قابل مقایسه است. به عبارتی ابعاد و اندازه پایه ستون های کاخ لیدوما با ابعاد و اندازه پایه ستون های صد ستون تخت جمشید برابر است. البته با وجود برابری ابعاد و اندازه و نیز شباهت با ستون های تخت جمشید در جزئیات تفاوت هایی دارد.

ویژگی ها و معماری کاخ لیدوما

کاخ لیدوما دارای یک ایوان است که طول آن ۴۰ متر می باشد. در این ایوان جای ۸ ستون مشخص می باشد که ۳ ستون در جای خود مانده، دو ستون دیگر در نپه های اطراف این کاخ پیدا شده و ستون دیگر در قسمت بالایی ایوان افتاده بود. همچنین کاخ لیدوما دارای سه راه پله بوده که یک راه پله در وسط و دو راه پله نیز در گوشه ها قرار داشته است.

سنگ هایی کنار راه پله ها دیده می شود که متعلق به ایوان می باشد. بر روی این سنگ ها کنگره هایی به سبک تخت جمشید دیده می شود که نشان می دهد به فاصله یک متر از هم قرار گرفته بوده اند. بنابراین به نظر می رسد ۱۵ کنگره وجود داشته است. همچنین بررسی ها نشان می دهد ستونی که بر روی این پایه ها قرار گرفته بوده در حدود ۱۲ تا ۱۴ متر بوده است.

دیوارهای کاخ لیدوما اندود گچ داشته اند. به این صورت که ابتدا با خشت خام دیوار را ساخته اند سپس با گچ روی خشت را پوشانده اند. سبک معماری این کاخ بسیار شبیه به معماری بناهای تخت جمشید است. بنابراین به نظر می رسد کاخ لیدوما همزمان با تخت جمشید ساخته شده است.

موارد دیگری که باستان شناسان در کاووش های خود متوجه آن شدند طاق ها و قوس ها می باشند. این طاق ها با درابست های فلزی به هم چفت و بست شده اند. یکی از مشخصه های مهم این کاخ که باعث تفاوت آن با دیگر بناهای دوره هخامنشیان شده سه پلکانی بودن آن می باشد که در دیگر بناهای تخت جمشید مشاهده نشده است.

سرنوشت کاخ لیدوما چه شد؟

وجود آوار سطحی در محل کاخ لیدوما نشان می دهد این کاخ را ناگهانی ترک کرده اند. اما پس از دوره هخامنشیان دوباره این کاخ مورد استفاده قرار گرفته است.

همچنین وجود برخی شواهد نشان می دهد که از این بنا در حدود سال های قرن دوم پیش از میلاد بعنوان سکونتگاه استفاده شده و بخشی از سنگ های بنا مورد استفاده قرار گرفته است. به علاوه در دوره قاجار و در حدود ۲۰۰ یا ۳۰۰ سال پیش قلعه دیگری بر روی این کاخ ساخته شده است.
کاوش های دیگری که در نقاط مختلف محوطه باستانی لیدوما صورت گرفته است باستان شناسان را موفق به کشف بقایای بناهای دیگری در این منطقه کرده است. از آنجایی که کاوشگران احتمال می دادند اجزای این کاخ مورد سرقت قرار گیرند آن ها را به موزه بیشاور انتقال دادند تا اگر برای لیدوما موزه ای اختصاصی احداث شد به موزه لیدوما منتقل کنند.

تخته سنگ های بزرگی که امکان سرقیت و جابه جایی آن ها وجود نداشت در جای خود دفن شدند. با این حال قسمت اعظمی از لیدوما همچنان زیر خاک مدفون مانده است.

تفاوت لیدوما و لیدوماتریپ در چیست؟

لیدوما در گذشته استراحتگاهی بین راهی برای حاکمان هخامنشی بود. این کاخ بسیار مجهز بوده و به علت اینکه والی نشین بوده دارای بخش های متعددی بوده است و راحتی و آسایش پادشاهان هخامنشی را فراهم می کرده است. لیدوماتریپ نیز شکل تغییریافته و امروزی لیدوماست. مسافرینی که در سفرهایشان نیاز به استراحتگاه و محل اقامت دارند، می توانند در وبسایت لیدوماتریپ اقامتگاه مورد نظر خود را یافته و رزرو کنند.

مجموعه لیدوماتریپ با الهام از کاخ باستانی لیدوماتریپ، هم اکنون تبدیل به یکی از مراجع مهم و معتبر برای رفع نیاز اسکان مسافرین در ایران شده است. لیدوماتریپ مفتخر است که به صورت روزانه میزبان هزاران مسافر در سراسر ایران باشد.