۳۰ تا از عجایب تخت جمشید که نمی‌دانستید!!

در واقع با تلاش‌های داریوش و کورش کبیر کشورگشایی‌های مختلفی صورت گرفت که، تخت جمشید، این امپراتوری بزرگ را در ۴ قاره جهان گسترش داد و یک دولت متحد جهانی به وجود آورد. به همین علت در ساخت مجموعه کاخ‌های تخت جمشید اقتباسی از هنر معماری مصریان، یونانی‌ها، آشوریان و بابلیان وجود دارد که در ترکیب با هنر و معماری اصیل ایرانی بنایی خیره‌کننده و ماندگار را ایجاد کرده است. امروزه این شهر باستانی حیرت‌انگیز در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده است. عجایب تخت جمشید یکی دوتا نیستند و در جنبه‌های مختلف آثار، پایداری، قوانین و مدت زمان می‌توان آن‌ها را دید. در این مقاله از مجله گردشگری لیدوماتریپ به بیان ۳۰ مورد از این شگفتی‌ها و عجایب تخت جمشید خواهیم پرداخت.

تخت جمشید از باشکوه‌ترین نماد‌های شکوه و تمدن ایرانی، در مرودشت استان فارس واقع شده است. این بنای عظیم که با نام ارگ پارسه نیز شناخته می‌شود، عجایب حیرت‌انگیز بسیاری را با خود حمل می‌کند. در سال ۵۱۸ میلاد و حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح ماهرترین مهندسان و معماران از سراسر جهان دعوت شدند تا در ساخت این بنای عظیم و شگفت‌انگیز به امپراتوری بزرگ هخامنشی کمک کنند.

۳۱ تا از عجایب تخت جمشید

۱) داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر سه حاکم دخیل در پروژه بزرگ و طولانی ساخت تخت جمشید بودند. ساخت این بنای حیرت‌انگیز ۱۸۸ سال و تا پایان حکومت هخامنشیان یعنی سال ۳۳۰ پیش از میلاد ادامه داشت. وجود آثار نیمه تمام و کاخ‌های نیمه‌کاره نشان می‌دهند که ساخت تخت جمشید هیچ گاه تمام نشده و همین موضوع آسیب‌پذیری بناها را افزایش می‌دهد.

۲) ۳۰ هزار کتیبه کوچک و بزرگ با اطلاعات بسیار در حفاری‌ها و مکان‌های مختلف از عجایب تخت جمشید یافت شده‌اند که تعدادی در آمریکا و تعدادی نیز در مجمع‌های شرق شناسی در شیکاگو برای بررسی و تحقیق نگهداری می‌شوند. مضمونی که در ترجمه بخشی از کتیبه‌های سنگی به دست آمده به پرداخت حقوق کارگران دلالت دارد. نکته جالب این مضامین حقوق برابر زن و مرد، حق ارث برابر و حقوق زایمان برای بانوان است. در دولت هخامنشی حتی برای کودکان مزایا و حقوق وجود داشته است.

۳) در ساخت بنای عظیم تخت جمشید از سنگ‌های یکدست و نوعی آهک استفاده شده است. بخشی از استحکام شگفت‌انگیز این شهر باستانی مربوط به همین سنگ‌های مقاوم است. قابل ذکر است که هنر سنگ تراشی در آن زمان تنها به سنگ‌های بزرگ ختم نمی‌شده و در آثار تزئینی و سنگ نبشته‌های ظریف نیز می‌توان این هنر را در جای جای عجایب تخت جمشید دید.

۴) یکی از عجایب تخت جمشید وجود معادن سنگ در اطراف این شهر باستانی است که با توجه به آثار باقی مانده در حدود ۲۵۰ تن سنگ استخراج می‌شده و بدون آسیب به پایین معدن و کوهپایه انتقال داده می‌شده و پس از شکل دهی برای استفاده در ساخت بناها به شهر انتقال می‌یافته است. فناوری شکل دهی و جابجایی این حجم از سنگ با وزن و تراکم بالا مانند رازی پنهان است.

۵) قلمرو هخامنشیان بر روی سکویی چهارضلعی بنا شده است که بیش از ۱۲۵ هزار مترمربع مساحت دارد. با استناد به کتبیه داریوش مشخص می‌گردد در این مکان قبلا هیچ گونه بنایی وجود نداشته است. این تختگاه در واقع مجموعه‌ای از کاخ‌های مختلف است که در یک جا قرار گرفته‌ اند.

۶) یکی از این کاخ‌ها، کاخ ستون دار آپادانا است که در حدود ۱۰ هزار متر مربع مساحت و حدود ۷۲ ستون دارد. هریک از ستون‌های این کاخ ۲۰ متر ارتفاع داشته و در بالای آن‌ها سر گاو یا شیری به وزن ۱.۵ تن وجود دارد. استحکام بالا و شکوه این کاخ زیبا یکی از شگفتی‌های معماری و عجایب تخت جمشید در کل اعصار به حساب می‌آید.

۷) آپادانا دو جفت پلکان با طول ۸۱ متر در شمال  شرق خود دارد که سراسر دیوار‌های عظیم آن‌ها با نقوش و مجسمه‌های سنگی پوشیده شده‌اند. از مجسمه‌های کامل روی دیوار‌ها می‌توان به نقوش بزرگان، سربازان و ۲۱ قوم ایرانی که در حال تقدیم پیشکش به شاه هستند، اشاره کرد. در واقع تخت جمشید پایتخت تشریفاتی هخامنشیان بوده که قوم‌ها و بزرگان  ملت‌های مختلف سراسر گستره حکومت برای مذاکرات و تقدیم پیشکش‌ها به آن می‌آمده‌اند.

۸) در مرکز پلکان‌ها نقش سنگی شاه با عصایی در یک دست و گل نیلوفر در دست دیگر دیده می‌شود. گل‌ها و نقوش روی دیوار‌ها نشان از صلح خواهی و حکومت مسالمت آمیز هخامنشیان است. در واقع هیچ نقشی از جنگ، بردگان و اسیران در همانند این موارد در عجایب تخت جمشید وجود ندارد.

۹) بیش از ۳۰۰۰ نقش برجسته و تندیس مرتبط با صلح و دوستی در تخت جمشید وجود دارند که با هنری برگرفته از هنر نیارودا و آشوری ساخته شده‌اند.

۱۰) بررسی‌ها نشان می‌دهد که سر ستون‌های کاخ‌ها در تخت جمشید بدون ملات و با استفاده از بست‌ها آهنی و مسی و مهره‌های سنگی، به ستون وصل می‌شده‌اند که همین تکنیک حیرت‌انگیز موجب استحکام بالا و مقاومت در برابر زلزله شده است.

۱۱) از دیگر عجایب تخت جمشید وجود کوزه و ظرف‌هایی سنگی است که قطر دهانه  و قطر داخلی متفاوتی دارند و همین امر نشانگر هنر سنگ تراشان هخامنشی، ایلامی، آشوری، مصری و بابلی است. این هنرمندان باستانی در آن زمان و با استفاده از ابزارآلات ساده ظروفی و سازه‌هایی دقیق و بدون نقص را از سنگ‌های محکم ایجاد کرده‌اند.

۱۲) آبراهه‌ها و ناودان‌های آجری، قیری و تن پوشه در تخت جمشید از دیگر اعجاز مهندسی و معماری بی‌نظیر این بنا هستند. وجود این ابزارآلات و سازه‌ها برای کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از آسیب به بنا و همچنین عبور آب تمیز و بدون گل از شهر بوده است. آب باران و سیلاب‌ها از کانال‌های زیر شهر عبور می‌کرده و به این ترتیب از آسیب به سازه‌ها جلوگیری می‌شده است.

۱۳) شهر باستانی پارسه در نزدیکی تخت جمشید که همچنان مدفون است از دیگر جاذبه‌های هیجان‌انگیز و جزو عجایب تخت جمشید این مجموعه است. تلاش‌ها برای یافتن این شهر همچنان ادامه دارد. وجود این شهر ۱۰۰۰ نفری از روی کتیبه‌های موجود در کاخ داریوش کبیر مشخص شده است.

۱۴) سقف کاخ ملکه در دوران هخامنشیان از چوب پوشیده شده بود که بعد‌ها به علت آتش اسکندر از بین رفت و امروزه مرمت و بازسازی شده است. این کاخ در حال حاضر به عنوان موزه تخت جمشید استفاده می‌شود که کف و ستون‌های آن با ساروجی سرخ رنگ پوشیده شده است.

۱۵) محل ساخت تخت جمشید در کوهپایه‌های کوه رحمت است که این کوه در واقع کوه مقدس هخامنشیان بوده و هم اکنون نیز تعدادی مقبره به شکل گور‌های مخروطی، گور‌های حفاری شده در سنگ‌های مکعبی و محل‌های نگهداری استخوان در محوطه آن به چشم می‌خورد.

۱۶) از دیگر عجایب تخت جمشید این است که در تزئین مجسمه‌ها و نقوش برجسته تخت جمشید از رنگ‌های ملون و سنگ‌های قیمتی چون طلا، لاجورد و زمرد استفاده شده بود که در طول قرون از بین رفته و دزدیده شده و تنها جای خالی آن‌ها بر روی نقش‌ها برجسته باقی است.

۱۷) یکی دیگر از ۳۰ تا عجایب تخت جمشید که نمی دانستید، شیوه پیام رسانی آنان برای آیندگان است. داریوش دستور داده بود که ۴ لوح زرین، ۴ لوح سیمین و تعدادی سکه در پی ۴ گوشه آپادانا قرار دهند تا پیام خود را در قالب جملاتی به آیندگان برساند.

( این سرزمین را اهورامزدا از دشمن، از سال بد، از دروغ بپایاد. بدین سرزمین دشمن، بدسالی، دروغ میاد. این را من از اهورامزدا با ایزدان خاندان شاهی به نماز خواستارم.)

۱۸) شهر تخت جمشید بر روی صخره‌ای بزرگ در کوه رحمت مرودشت واقع شده که پی ریزی و مسطح کردن سطح این صخره برای شروع ساخت و ساز حتی در این زمان مشکل به نظر می‌رسد.

۱۹)  منشور حقوق بشر که امروزه در سازمان ملل مورد استفاده قرار می گیرد را کوروش کبیر در تخت جمشید نوشت. شاهان هخامنشی تمام تلاش خود را برای ایجاد صلح در حین کشورگشایی انجام داده‌اند. شیوه مدیریت اجتماعی و قوانین و نظم حاکم بر شهر‌ها حقیقتا از اعجاب این حکومت و از عجایب تخت جمشید هستند.

۲۰) آبراهه‌های ۲ کیلومتری در زیرزمین تخت جمشید از دیگر عجایب تخت جمشید هستند. این آبراهه‌ها مانند لوله کشی‌های باستانی هستند که آب تمیز را به تمام نقاط شهر می‌رسانده‌اند. در ساخت این آبراهه‌ها گاهی نیاز به حفاری‌های ۱۰ متری در سنگ‌ها سفت و گاهی نیاز به پر کردن حفره‌ها با سنگ‌های برش داده شده بوده است.

۲۱) یکی از ویژگی‌های مهم بناهای هخامنشی، سیستم پی سازی آن‌ها است. با اینکه حداکثر ارتفاع صفه تخت جمشید در بخش غربی به حدود ۱۴ متر می‌رسد، کاوش‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد که زیرسازی نمای صفه تا حدود سه متر پایین‌تر نیز ادامه دارد و حتی برای این صفه پی مستقل ساخته‌اند. با توجه به ساخته شدن تخت جمشید روی صفه‌ای یک‌پارچه، در صورت بروز حرکات افقی در لایه‌های زمین، امکان لرزیدن مجموعه‌ی صفه و بناهای روی آن با یکدیگر فراهم بوده است. چنین چیدمانی مشابه با اصول اولیه‌ی ساخت بناهای مدرن ضد زلزله است و ‌می‌توان با این نشان پی به عجایب تخت جمشید برد.

۲۲) کاخ تچر تخت جمشید که اولین کاخ ساخته شده در صفه تخت جمشید است از سنگ‌های خاکستری بسیار صاف و شفافی ساخته شده که وجود درخشندگی و سطوح سیقل یافته آن را به تالار آیینه تخت جمشید بدل کرده است.

۲۳) ساختار پلکان‌های تخت جمشید به گونه‌ای است که در بالا رفتن از آن خسته نخواهید شد. پاخیز‌های کوتاه به کار رفته در پلکان‌های تخت جمشید برای راحتی بزرگان و صحبت با یکدیگر در هنگام بالا رفتن از پلکان‌ها تعبیه شده‌اند. جالب است بدانید که در اتصال این سازه‌ها نیز از مهره‌های آهنی به جای ملات استفاده شده است و از چند سنگ آهکی و پیوسته برای ساخت تنها یک پله بهره برده‌اند.

۲۴) چاه سنگی، یکی دیگر از شگفتی‌ها و عجایب تخت جمشید است که در شمال شرقی صفه قرار دارد. این چاه با دهانه‌‌ای در حدود ۵ در ۵ متر و عمقی حدود ۲۲ متر در بستری کاملا سنگی بنا شده است. برعکس چاه‌های دیگر از این چاه برای دفع سیلاب و جمع آوری آب اضافی استفاده می‌شده است. البته به غیر از این چاه چاه‌های دیگری با کاربرد‌های دیگر نیز در تخت جمشید وجود داشته‌اند.

۲۵) قرقره‌های فلزی و برنزی در خزانه‌های تخت جمشید برای بالابردن سنگ‌های نشان دار ستون‌ها استفاده می‌شده است. این ابزار شگفت‌انگیز در کنار روش قفل و جفت برای ساخت ستون‌های عظیم تخت جمشید استفاده می‌شده است.

۲۶) گنجینه‌های سرشار از دیگر عجایب تخت جمشید است که حتی غارتگرانی چون اسکندرمقدونی را به شگفتی واداشته بوده است. سقف‌ها، دیوار‌ها و مخازن این شهر فوق العاده پراز پیشکش‌ها و غنیمت‌های کشورگشایی بوده و همگان را شگفت زده می‌کرده است.

۲۷) حمله اسکندر مقدونی در زمان پادشاهی داریوش سوم اتفاق افتاده و پس از شکست داریوش سوم درمنطقه گیلگمش خاک ایران را تصرف کرده است. استحکام بالای بنا‌های تخت جمشید در برابر غارت و آتش قابل توجه است که حتی با وجود کینه ورزی دشمنان آثار و کتیبه‌های این شهر برای آیندگان باقی مانده است.

۲۸) کاخ صد ستون کاخی ناتمام و به مساحت حدود ۵هزار متر است. براساس آنچه از این کاخ باقی مانده ارتفاع ستون‌ها ۱۳ متر بوده و این بنا ۷ پنجره و ۳۶ چراغ دان داشته است.

۲۹) از دیگر عجایب تخت جمشید می‌توان به نقش کاخ ملکه اشاره نمود که بر روی آرامگاه داریوش بنا شده است که باستان شناسان از روی این نقش توانستند کاخ از بین رفته ملکه را بازسازی کنند.

۳۰) بازسازی بنا‌های از میان رفته تخت جمشید در حدود ۱۱ سال به درازا انجامیده است. قبل از این مرمت سرستون‌ها فروریخته بود و پلکان اعجاب‌انگیز تخت جمشید نیز مانند خرابه بود.

۳۱) دروازه‌های ملل تخت جمشید دارای درگاه غربی و شرقی هستند. فرشته‌های نگهبانی عظیم و از جنس سنگ‌های یکدست در دو طرف دروازه قرار گرفته‌اند. درگاه شرقی دروازه بخش امنیتی بوده که شامل خیابان ۹۲ متری است.

بازدید از عجایب تخت جمشید

حال که با عجایب تخت جمشید آشنا شدید، سفر به مرودشت و تماشای زیبایی‌های شگفت‌آور این شهر باستانی را از دست ندهید. سالانه گردشگران تاریخ دوست بسیاری از داخل و خارج کشور برای تماشای دیدنی‌های بی‌نظیر تخت جمشید به مرودشت سفر می‌کنند. البته علاوه بر تخت جمشید جاذبه‌های تاریخی دیگری چون نقش رستم، شهر باستانی استخر، کاروانسرای قوام آباد و تل باکون نیز در مرودشت وجود دارند که این شهر کوچک را به یکی از دیدنی‌ترین شهر‌های اطراف شیراز تبدیل می‌کند. در سفر به مرودشت با اجاره اقامتگاه بوم گردی در مرودشت زمان کافی برای بازدید تمام اماکن تاریخی و باستانی این شهر را برای خود مهیا کنید.