صنایع دستی زنجان

شهر زیبای زنجان، در بخش ناحیه مرکزی شمال غربی کشورمان و در ناحیه‌ای کوهستانی واقع شده و دارای آب و هوای خنکی می‌باشد. همین امر سبب شده تا تابستان‌های این شهر نیز دارای آب و هوای خنکی باشد و ناگفته نماند که با توجه به کوهستانی بودن، این شهر دارای زمستان‌های بی‌نظیری است و بسیاری از گردشگرانی که به تفریح‌های زمستانی همچون اسکی علاقه دارند، شهر زنجان را به‌عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می‌کنند. این شهر دارای جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی فراوانی است و شما می‌توانید در کنار بازدید از مساجد و بناهای تاریخی، از آبشارها، غارها، روستاهای بکر، رودخانه‌ها و تالاب‌های این شهر نیز دیدن فرمایید و لحظات فوق‌العاده‌ای را برای خود و عزیزانتان رقم بزنید. از جاذبه‌های منحصربه‌فرد این شهر می‌‌‌‌توان مواردی همچون گنبد سلطانیه، معبد داش کسن، بازار تاریخی زنجان، دریاچه پری، غار کتله خور و غیره را برشمرد. ما نیز در این مقاله از لیدوماتریپ قصد داریم تا شما را با صنایع دستی زنجان بیشتر آشنا کنیم؛ پس با ما همراه باشید.

صنایع دستی زنجان چیست؟

شاید به جرئت بتوان گفت که یکی از دلایل انتخاب شهر زنجان از سوی گردشگران به‌عنوان مقصد سفر خود، صنایع دستی این شهر باشد. صنایع دستی زنجان که معروف‌ترین آن‌ها چاقوی زنجان است، در نوع خود بی‌نظیر هستند. ناگفته نماند که یکی از بخش‌های مهم هر سفری خرید سوغاتی برای عزیزانمان می‌باشد و بدون شک صنایع دستی نیز جزو گزینه‌هایی است که به راحتی نمی‌توان از خیر آن گذشت؛ بنابراین بپیش از خرید سوغات، بیشتر با صنایع دستی این شهر آشنا می‌شویم.

مطمئنا اگر شما خواننده این مقاله هستید، یا قصد سفر به این شهر را دارید یا در مسیر سفر به زنجان هستید و همان ‌طور که می‌دانید، لذت بردن از یک سفر ارتباط مستقیمی با میزان استراحت شما دارد. یافتن یک اقامتگاه خوب کار بسیار سختی است که لیدوماتریپ این سختی را برای شما عزیزان از بین برده و شما می‌توانید با مراجعه به بخش اجاره سوئیت و ویلا در زنجان لیدوماتریپ با مقایسه اقامتگاه‌های مختلف، بهترین انتخاب را برای سفر خودتان داشته باشید.

· ملیله کاری؛ از ظریف‌ترین صنایع دستی زنجان

ملیله کاری یکی از صنایع دستی و سوغات زنجان محسوب می‌شود که دارای اهمیت و قدمت بسیار بالایی است. ملیله کاری که یکی از شاخه‌های فلزکاری محسوب می‌شود، از لحاظ ظرافت و هنر در نوع خود منحصربه‌فرد می‌باشد. شما می‌توانید نمونه‌های مختلف ملیله کاری را در گلدان‌ها، زیورآلات، قاب عکس‌ها، قاشق، چنگال، کاسه، پایه‌های استکان و غیره مشاهده نمایید.

در ارتباط با قدمت این هنر و صنعت در این شهر اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما با توجه به نوشته‌های سیاحان می‌توان گفت که وجود این صنعت در شهر زنجان از قرن دهم هجری قمری به بعد کاملا روشن است. همان ‌طور که یکی از مستشرقان (خاورشناسان) اروپایی به نام فردریک ریچارد در ارتباط با زنجان در سفرنامه خویش نوشته که زنجان شهر کوچکی است و نقره و ملیله کاری این شهر زیبا بسیار پر زرق و برق است.

برای اینکه یک اثر ملیله کاری شده خلق شود، بایستی چند مرحله را پشت سر بگذاریم. در مرحله نخست شمش‌های نقره را ذوب می‌کنند و نقره ذوب شده را از قالب‌های خاصی که برای این امر ساخته شده، عبور می‌دهند و آن را به مفتول‌های یک سانتی‌متری تبدیل می‌کنند. این کار به قدری تکرار می‌شود تا قطر مفتول‌ها به یک میلی‌متر برسد و در نهایت این مفتول‌ها را با استفاده از سیم‌کش به قدری می‌کشند تا نازک‌تر و ظریف‌تر گردد. از ملیله کاری اکثرا در تولید و تزئین صنایع دستی زنجان همچون دسته چاقو، جعبه جواهرات و غیره استفاده می‌کنند. ناگفته نماند، با وجود اینکه هنر ملیله کاری در دوره‌های مختلف در این شهر رواج داشت، اما در دوره صفویان رونق این هنر به عنوان صنایع دستی زنجان به اوج خود رسید.

· انواع لوازم مسی؛ صنایع دستی مس زنجان

صنایع دستی مس زنجان بعد از چاقوسازی، از مشهورترین صنایع دستی و سوغات زنجان محسوب می‌شود. استان زنجان به علت نزدیکی به معادن مس از لحاظ مسگری بسیار غنی است. شاید بتوان گفت که یکی از تجربیات شیرینی که در طول سفر به زنجان حتما بایستی آن را تجربه کنید، گوش دادن به صدای کار مسگرهایی است که در حال تولید انواع ظروف مسی همچون کاسه، لگن، حناخور، تشت، دیگ و غیره هستند.

هنر مسگری در این شهر از قدمت بالایی برخوردار است و با توجه به اینکه در دوره‌های اسلامی استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف ممنوع اعلام شده بود، استادکاران به سمت مس روی آوردند و تزییناتی همچون قلم‌زنی و حکاکی روی مس در این دوره بسیار پیشرفت کرد.

حکاکی روی مس از متداول‌ترین و رایج‌ترین صنایع دستی زنجان است و صنعتگران این رشته نقوش مختلفی از نقوش سنتی ایرانی را انتخاب می‌کنند و با ظرافت بسیار زیادی آن را روی مس حک می‌کنند. به این ترتیب هنرمندان یک اثر بی‌بدیل را به وجود می‌آورند. امروزه استادکاران مسگری برای تولید ظروف مسی از ورق مسی و روش‌های چکش‌کاری گرم بهره می‌برند.

· چاروق؛ نوعی پاپوش قدیمی

چاروق که به آن چموش هم گفته می‌شود، یکی دیگر از سوغات و صنایع دستی زنجان محسوب می‌شود که زیبایی فوق‌العاده‌ای دارد و چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. چاروق در واقع نوعی پاپوش است که نمونه‌های امروزی آن اندکی متفاوت با چاروق‌های قدیمی است. به شکلی که چاروق‌های قدیمی بدون پاشنه بودند، اما برای چاروق‌های امروزی پاشنه نیز در نظر گرفته می‌شود.

چاروق‌های اعیانی قدیمی با رویه‌ای از ابریشم، زری و دو منگوله ساخته می‌شدند که از زیبایی خیره‌کننده‌ای برخوردار بودند. با توجه به اکتشافات باستان‌شناسی، قدمت صنایع چرمی در شهر زنجان به بیش از دو هزار سال قبل بازمی‌گردد و با توجه به این امر، احتمالا قدمت چاروق دوزی در شهر زنجان به دوران حکومت ساسانیان مربوط می‌شود.

چاروق مرسومی که امروزه تولید می‌شود و از صنایع دستی زنجان به شمار می‌آید، در واقع نوعی پاپوش است که دارای نوک عقابی بوده و فاقد بند و تسمه می‌باشد و با توجه به زیبایی این محصول، غالب بانوانی که اهل این شهر هستند از آن‌ها به‌عنوان روفرشی استفاده می‌کنند.

· چاقو؛ از معروف‌ترین صنایع دستی زنجان

شاید کمتر کسی باشد که درباره کیفیت چاقوهای تولیدی زنجان چیزی نشنیده باشد. همان ‌طور که می‌دانید، صعنت چاقوسازی و چاقوهای تولید این شهر از معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین صنایع دستی و سوغات زنجان محسوب می‌شوند. علت شهرت و محبوبیت چاقوهای این شهر دوام، قدرت برش، ظرافت، تنوع و کیفیت بالای آن‌هاست.

با توجه به اکتشافات باستان‌شناسان در سال ۱۳۸۳ و کشف مجموعه مرد نمکی، قدمت صنعت چاقوسازی در زنجان را بیش از ۱۷۰۰ سال تخمین زده‌اند. چاقوسازی که یکی از هنرهای ارزشمند مردم عزیز زنجان است، متاسفانه در انحصار برخی استادکاران بوده و با مرگ آن‌ها، این هنر ارزشمند دچار بحران شده است. اما همچنان نیز چاقوهای تولیدی این شهر از لحاظ کیفیت، عملکرد بسیار خوبی دارند.

ناگفته  نماند که زنجان در دوران حکومت صفویان (از قرن دهم هجری قمری به بعد) به‌عنوان مرکز مهم چاقوسازی و اسلحه سازی شناخته شده است. چاقوهای ساخت زنجان با توجه به نوع کاربرد آن‌ها، دارای تنوع بسیار بالایی هستند که از میان آن‌ها می‌توان مواردی چند همچون انواع چاقوهای ضامن‌دار، چاقوهای کشاورزی، باغبانی، انواع قلم‌تراش، انواع ساطور، انواع خنجر و قمه تزئینی، قند شکن و غیره را برشمرد.

· قالی‌بافی؛ هنر دست زنان و دختران

یکی از سوغات و صنایع دستی زنجان که دارای جایگاه و اهمیت قابل توجهی است، قالی بافی می‌باشد. زنجان با توجه به فرهنگ غنی که دارد، به عنوان یکی از مهدهای تولید فرش ایران محسوب می‌شود و در صادرات فرش نیز سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. به ‌گونه‌ای که سالانه بیش از شصت هزار فرش در این شهر زیبا به دست بافنده‌های زحمتکش بافته می‌شود که معروف ترین فرش تولیدی آن‌ها بیدگنه است. بیدگنه فرشی است پر از جلوه‌های طبیعت و پوشیده شده با مناظر گندمزار. ناگفته نماند که شاید به راحتی نتوانید بیدگنه را در بازارهای زنجان بیابید؛ چراکه باتوجه به نقش خیره‌کننده آن، کالایی کمیاب محسوب می‌شود.

از دیگر طرح‌هایی که در بافت فرش‌های این شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به مواردی همچون خمسه، بیجار، بسته میری، ریز ماهی، افشار و غیره اشاره کرد. اگر قالی را به‌عنوان سوغاتی برای عزیزانتان انتخاب کرده‌اید، به شما پیشنهاد می‌کنیم تا برای تهیه مرغوب‌ترین نوع آن به روستاهای بیدگنه و قلتوق حتما سری بزنید.

· جاجیم بافی؛ از صنایع دستی زنجان

جاجیم یکی دیگر از صنایع دستی و سوغات زنجان محسوب می‌شود که محصولی شبیه به گلیم است و با استفاده از پشم تابیده الوان بافته می‌شود و با توجه به بافت بسیار محکم آن، از آن برای پیچیدن رختخواب‌ها یا به‌عنوان زیرانداز استفاده می‌کنند. جاجیم بافی یکی از شغل‌های مهم اهالی برخی روستاهای زنجان همچون دهنه، کولیم، ونسر، خاساره و غیره محسوب می‌شود.

جاجیم‌ها معمولا دارای طرح‌های ساده‌ای هستند و با توجه به طرح آن‌ها می‌توان متوجه شد که این جاجیم‌ها در کدام منطقه بافته شده‌اند؛ چراکه هر منطقه دارای طرح‌های اصیل و منحصربه‌فردی است که با سایر مناطق متفاوت می‌باشد. ناگفته نماند که گاهی در بافت جاجیم از نخ‌های پنبه‌ای، ابریشمی و کاموا نیز استفاده می‌کنند. علاوه بر زنجان، اردبیل نیز از لحاظ بافت جاجیم بسیار مشهور است و جاجیم‌های بافت اردبیل نیز دارای کیفیت بسیار خوبی هستند.

· مجسمه سازی؛ ساخت پیکره‌هایی دیدنی

یکی از صنایع دستی و سوغات زنجان که در مقایسه با سایر صنایع دستی زنجان نوپا و جدید محسوب می‌شود، مجسمه سازی است. مجسمه سازی تقریبا از سال ۱۳۶۸ در شهر زنجان رواج پیدا کرده است. با وجود اینکه در ابتدای کار، مشکلات و موانعی همچون نبود اساتید ماهر در زمینه مجسمه سازی پیشِ روی مجسمه سازان زنجانی بود، اما آن‌ها توانستد این موانع را کنار بگذارند و در هنر مجسمه سازی نیز یکه‌تاز شوند. از اساتید مجرب مجسمه سازی زنجان می‌توان به استادان شاهرخ روحی فرد، محمدرضا خلج و علی چراغی اشاره کرد.

· گلیم بافی؛ طرح و نقشی ماندگار

باتوجه به اینکه زنجان یک شهر کوهستانی محسوب می‌شود، این شهر دارای آب و هوای سردی است و از دیرباز مردمان آن به دنبال تهیه کفپوش‌هایی بودند تا خانه خود را گرم نگه دارند. مردمان قدیم با توجه به وجود پشم بز و گوسفند، به بافت گلیم روی آوردند که امروزه نیز این گلیم به‌عنوان یکی از صنایع دستی و سوغات زنجان محسوب می‌شود.

گلیم‌های زنجان دارای طرح‌های جالبی همچون توت فرنگی، اوچ گل، لچک ترنج و خشتی است که در میان گردشگران دارای محبوبیت بسیار بالایی است. از مراکز مهم گلیم بافی در زنجان می‌توان به روستاهای قیدار، قره پشتلو، انگوران و ابهر اشاره کرد.

· ساخت سازهای سنتی؛ از زیباترین صنایع دستی زنجان

شاید بتوان گفت که در میان سایر هنرهای موجود در شهر زنجان، ساخت انواع ساز شهرت چندان زیادی ندارد؛ اما با این وجود اکثر هنرمندان ایرانی و زنجانی از دیرباز مشغول ساخت سازهای اصیلی همچون سنتور، تار، تمبک، سه‌تار، کمانچه و غیره بوده‌اند. در زنجان اکثر نوازندگان سازهای سنتی، خودشان سازهایشان را می‌سازند و در زمینه ساخت انواع مختلف سازهای ضربی، آرشه‌ای و کوبه‌ای مهارت قابل توجهی دارند.

· ساخت زیور آلات سنتی؛ هنری دیرینه

همان ‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم، پیشینه ساخت زیورآلات ملیله کاری شده در زنجان بسیار بالاست، اما در کنار آن صنعت، هنر انگشترسازی نیز دارای قدمت بسیار بالایی است. همچنین در سال‌های اخیر تراش سنگ‌های قیمتی نیز در این شهر رونق چشمگیری داشته است. استادکاران این عرصه همواره به نیاز مشتریان خود توجه می‌کنند و چاره‌ای اندیشیده‌اند تا مردم قدرت خرید این آثار بی‌نظیر را داشته باشند. آن‌ها برای کاستن از قیمت این آثار، از نقره و طلاهایی با عیار پایین استفاده می‌کنند تا اشخاص توان خرید این آثار نفیس را داشته باشند.

عکس صنایع دستی زنجان

تا این بخش از مقاله با انواع مختلف صنایع دستی زنجان، این شهر دیدنی و زیبا، آشنا شدید. در ادامه این مطلب ما را همراهی کنید تا عکس‌هایی دیدنی و جذابی از انواع سوغات و صنایع دستی زنجان را مهمان چشمان شما کنیم.

بدون خرید صنایع دستی و سوغات زنجان از سفر برنگردید!

همان‌ طور که در بالا به آن اشاره کردیم اکثر افراد با شنیدن اسم شهر زیبای زنجان به یاد چاقوهای بی‌نظیر این شهر می‌افتند و در واقع چاقو را نماد این شهر می‌دانند. درحالی که در کنار هنر چاقوسازی، این شهر غنی از تنوع صنایع دستی است که هرکدام از آن‌ها ارزش دیدن و خریدن را دارند. ما نیز در این مقاله سعی کردیم تا شما را با انواع مختلف صنایع دستی این شهر آشنا سازیم تا به هنگام سفر به این منطقه زیبا، در خرید سوغاتی دچار سردرگمی نشوید و بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید. همچنین اگر علاقمند هستید تا درباره جاذبه‌های گردشگری این شهر، بهترین رستوران‌های آن و غیره اطلاعات جامع‌تری کسب کنید، حتما سایر مقالات مجله گردشگری لیدوماتریپ را مطالعه کنید.