قلعه رودخان، مامن میرزاکوچک خان جنگلی!

قلعه رودخان یکی از بزرگ ترین قلعه های آجری ایران است که برای مدتی میزبان میرزاکوچک خان جنگلی بوده است. در نظر داشته باشید برای رسیدن به قلعه مورد نظر باید از وسط جنگلی بی نظیر و رودخانه پیاده روی کنید. این منطقه به قدر دارای حال و هوای روح نوازی است که هر گردشگری را برای سفر به این نقطه ترغیب می‌کند. ما در این مقاله از وبلاگ لیدوماتریپ به معرفی کامل قلعه رودخان پرداخته‌ایم و تمام اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار داده‌ایم. به طوری که بعد از خواندن این مطلب شما هم برای بازدید از قلعه رودخان ترغیب می‌شوید.

قلعه رودخان کجاست؟

قلعه رودخان یکی از جاهای دیدنی فومن در استان سرسبز و خوش آب‌وهوای گیلان است. این قلعه تماشایی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن در نزدیکی روستای رودخان، بر فراز ارتفاعات جنگلی منطقه حیدرآلات و در میان جنگلی انبوه جای گرفته است. ارتفاع قلعه رودخان از سطح دریا بین ۶۵۵ تا ۷۱۵ متر است.

آدرس: گیلان، ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن، بالاتر از روستای رودخان

نقشه قلعه رودخان

تاریخچه قلعه رودخان

درگذشته گیلان به دو بخش بی یه پس (گیلان غربی) و بی یه پیش تقسیم می‌شد و فومن به عنوان مرکز گیلان غربی شناخته می‌شد. با توجه به موقعیت استراتژیک فومن، قلعه رودخان به عنوان دژی مستحکم با میلیون‌ها سنگ در ابعاد مختلف، آجر و چوب، برای حفاظت از منطقه ساخته شد. البته با توجه به سن و سالی که قلعه رودخان دارد، در گذر زمان کاربری‌های مختلفی تجربه کرده است؛ گاهی پایگاه نظامی بود و گاهی هم مقری برای استقرار حکومت.

شروع قصه قلعه رودخان کمی در هاله ابهام است؛ در متون تاریخی، اطلاعات دقیقی از زمان ساخت آن وجود ندارد اما به ‌طورکلی شواهد نشان می‌دهد که زمان ساخت این قلعه به دوران ساسانیان، همزمان با حمله اعراب به ایران برمی‌گردد. از زمان ساخت قلعه که بگذریم، جالب است بدانید که قلعه رودخان تا سال ۱۲۴۵ هجری قمری (۱۸۳۰ میلادی) هنوز کشف نشده بود!

قلعه رودخان، آن هم با این عظمت! اولین بار، یک محقق و باستان ‌شناس لهستانی به نام الکساندر بورجکوخودزکو در یادداشت‌های خود درباره ایران به این قلعه اشاره کرد و اولین قدم را در معرفی این بنای تاریخی را برداشت.

با توجه به قدمتی که این بنای تاریخی دارد، چیزی که در طول این همه سال به چشم دیده، مرمت و بازسازی با ماجراجویی‌های بی‌شمار است. تجدید ساخت و مرمت قلعه رودخان در دوره سلجوقیان، به عنوان پایگاه مبارزات اسماعیلیون الموت انجام شد.

امیرحسام ‌الدین دباج فرمانروای بیه پس گیلان بود که به عنوان اولین مخالفین حکومت صفویه، از حاکم دوران سرپیچی کرد. امیرحسام که مدتی هم قلعه نام او را به دوش می‌کشید در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری مشغول مرمت و بازسازی قلعه رودخان شد. او بعد از مرمت قلعه، آن را به مقری برای مبارزات خود تبدیل کرد، اما علی‌رغم موفقیت‌های کوچک و بزرگ خود، در نهایت دستگیر و در تبریز اعدام شد.

این اولین و آخرین دعوایی نبوده که قلعه رودخان درگیرش شده؛ هدایت خان، حاکم فومن هم در سال ۱۱۷۵ هجری قمری این بنا را برای مبارزه با کریم ‌خان زند تعمیر کرد و قطعا چندین و چند ماجرای دیگر هم هست که ما از آن‌ها بی‌ خبر هستیم.

الان هر آن‌چه که از قلعه رودخان باقی مانده، اهمیت تاریخی دارد و برای همین هم برای محلی‌ها و گردشگران، بخشی از جاهای دیدنی گیلان است. یک قسمت از این بقایا در قالب پارک جنگلی سنگچین و شن ‌ریزی شده است.

علت نامگذاری قلعه رودخان

البته که این قلعه سالخورده را در هر دوره، با یک نام صدا می‌کردند؛ گاهی قلعه هزار پله بوده که با صدها پله از زمین به آسمان وصل می‌شده، گاهی هم قلعه حسامی، سکسار، سگسار و یا حتی سگسال. وجه تسمیه قلعه حسامی به مرمت بنا توسط حسام‌ الدین دباج اسحاقی برمی‌گردد و سگسال هم احتمالا اشاره به سال سگ دارد که قلعه در آن ساخته شده است.

اما همان‌طور که تا اینجای کار متوجه شده‌اید، قلعه رودخان قلعه‌ای است که کنار رودخانه قرار گرفته و همین موضوع منشا اصلی نام‌گذاری این بنای تاریخی است. این دژ عظیم در گذشته با نام‌هایی مثل دژ رودگان یا روگان شناخته می‌شد که به معنی دژی در کنار رودخانه بود، اما بعدها به نام قلعه رودخان، یعنی قلعه‌ای که در نزدیکی رودخانه قرار دارد، تغییر پیدا کرد. این قلعه در زبان گیلکی به اسم رودخان قلعه و در زبان تالشی به اسم قله روخون معروف است، پس اگر از بومی‌های منطقه این اسم‌ها را شنیدید تعجب نکنید.

بخش های مختلف قلعه رودخان

بازدید از قلعه رودخان به عنوان یکی از جاهای دیدنی گیلان نیاز به زمان، صبر و حوصله دارد. این بنای تاریخی عظیم از دو بخش اصلی ارگ و قورخانه تشکیل شده است که در گذشته هرکدام از این دو، ساختار و کاربرد متفاوتی داشتند. ارگ، محل استقرار شاه بود و قورخانه محل فعالیت‌های نظامی.

ورودی قلعه

برای ورود به قلعه رودخان باید از دروازه اصلی وارد شوید. در دو طرف دروازه ورودی، دو سکو وجود دارد که محلی برای استراحت هستند. پس از عبور از این راهرو و پشت سر گذاشتن چند پله سنگی به سمت پشت بام بالای دروازه می رسید و می توانید به داخل برج‌های دروازه نیز بروید.

برج‌ها

در دو سوی دروازه، برج های بزرگی وجود دارند. این برج‌ها از بیرون به شکل استوانه هستند، اما اتاق‌های هشت‌ ضلعی درون آنها به چشم می خورد. اندازه و شکل این برج‌ها با هم متفاوت هستند؛ اما قسمت داخلی آن‌ها یکسان است. همه برج‌ها دارای سقف هستند و همچنین اجاق و دودکش برای گرم شدن وجود داشته است.

شاه نشین

مهم‌ ترین بنای قلعه، شاه ‌نشین است که بر بلندترین نقطه قلعه واقع شده است. این بنا با شکل بسیار متفاوت از سایر سازه‌های قلعه دارای دو بخش پایینی و بالایی و یک تراس است. از تراس می‌توانید فضای دورتا دور خود را ببینید و لذت ببرید و مدهوش شوید.

آب انبار

آب ‌انبار نیز در گودترین قسمت قرار دارد که در قدیم آب مورد نیاز قلعه تامین می شده است. البته پس از زلزله ویرانگر گیلان دیگر آبی به این آب انبار نمی آمد تا اینکه سال‌ها بعد مرمت کردند و امروزه آب مورد نیاز قلعه و بازدیدکنندگان تامین می شود.

معماری قلعه رودخان

یکی از دلایلی که این قلعه از نظر نظامی دارای اهمیت بوده و مورد توجه قرار می‌گرفته مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها و نوع معماری آن است.

قلعه رودخان وسعتی برابر با ۲٫۶ هکتار دارد. این قلعه روی دو قله ساخته شده است و ارتفاع آن بین ۶۷۰ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا است. برج و باروهای آن طولی برابر با ۱۵۰۰ متر و ارتفاع ۱۵ متر دارند.

آجر، سنگ، چوب، ملات، ساروج و آهک از جمله مصالحی هستند که در ساخت این بنا به کار رفته‌اند. استفاده از مصالح مستحکم در کنار موقعیت جغرافیایی خاص قلعه و همچنین نوع معماری، قلعه رودخان را به دژی نفوذناپذیر برای ارتش دشمن تبدیل کرده بود.

در بخش شرقی عمدتا فعالیت‌های نظامی انجام می‌شد. بخش شرقی قلعه از ساختمان‌های مختلفی مثل زندان، در اضطراری، برج‌ها و واحدهای مسکونی تشکیل شده است.

قورخانه در این بخش از قلعه قرار دارد. این بخش محل زندگی و تمرین‌های نظامی سربازان بود. در بخش میانی قلعه هم دروازه‌ اصلی قرار گرفته است.

شاه ‌نشین در این بخش از قلعه قرار گرفته است که معماری خاص آن به فرمانروا کمک می‌کرد در عین نفوذناپذیری، تمام قلعه را زیر نظر داشته باشد.

دیوارها و برج‌های دژ دارای شیارهای شیب ‌داری هستند که برای ریختن مواد مذاب روی سر دشمنان و تیراندازی از آن‌ها استفاده می‌شد.

قلعه رودخان چند پله دارد؟

این دژ استوار در ارتفاع بالایی قرار گرفته است و برای رسیدن به آن باید از پله‌های زیادی عبور کنید. اما تازه وقتی به بالای آن می‌رسید می‌فهمید بالا رفتن از آن همه پله ارزشش را داشته است.

اکثر مواقع این دژ در مه زیبایی فرو رفته است و وقتی از بالا به زیر پای خود نگاه می‌کنید چیزی جز زیبایی به چشمتان نمی‌آید. همچنین عبور رودخانه و وجود دستفروش‌های محلی در مسیر رسیدن به  قلعه باعث شده است که بازدید از آن بسیار جذاب باشد.

به قلعه رودخان قلعه‌ هزارپله هم گفته می‌شود. دلیل این نامگذاری وجود پله‌های فراوان برای دسترسی به آن بوده است. در گذشته این قلعه حدود ۹۳۰ پله داشته است.

البته اکنون برای رسیدن به این قلعه پله‌های جدیدی ساخته شده است که در حدود ۱۶۲۰ تا هستند. ساخت این پله‌ها از سال ۱۳۷۸ آغاز شد و در سال ۱۳۸۸ به بهره ‌برداری رسید.

گشت و گذار در قلعه رودخان

بازدید از قلعه رودخان فقط برای تماشای بنای تاریخی نیست، بلکه تفریحات دیگری نیز امکان پذیر است تا از این منطقه لذت ببرید. بعد از رسیدن به پارکینگ باید بقیه راه را پیاده بروید. در ابتدای مسیر باید از گذرگاه سنگ ‌فرش شده عبور ‌کنید و در دو طرف این قسمت مغازه‌های سوغاتی و رستوران های محلی وجود دارند که با غذاهای خوشبو شما را به سمت خود می کشاند و همچنین در کنار رستوران‌ها می‌توانید در آتلیه عکاسی عکس های یادگاری بگیرید. بعد از این قسمت به قسمت سخت راه می رسید که باید هزار پله بالا بروید.

امکانات قلعه رودخان

با توجه به اینکه این قلعه عظیم متروکه تبدیل به یکی از مهم ‌ترین جاهای دیدنی گیلان شده، امکانات رفاهی مختلفی برای بازدیدکنندگان و گردشگران فراهم شده است. این امکانات به دو بخش تقسیم می‌شود، امکاناتی که قبل از پله ‌نوردی وجود دارد و امکاناتی که بعد از پله ‌نوردی در محیط قلعه است.

قبل از پله‌ها؛ رستوران، فروشگاه صنایع ‌دستی، سرویس بهداشتی، نمازخانه و عکاسخانه و در محوطه قلعه نیز آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه وجود دارد.

بازار قلعه رودخان

در ابتدای مسیر صعود به قلعه رودخان و کمی جلوتر از پارکینگ، بازار هم وجود دارد که به ‌محض رسیدن به این مکان، آن را می‌بینید و شاید یاد خانه‌های کره‌ای و چینی بیافتید. برای کسانی که اهل شگم ‌گردی هستند و در سفر به خوردن غذاها و خوراکی‌های محلی‌ علاقه دارند، بازارچه قلعه رودخان که به اسکمو فروش‌ها معروف است، جای خوبی است. در این بازار همچنین می‌توانید با پوشیدن لباس‌های رنگی و زیبای گیلکی لحظات شاد و شیرینتان را برای همیشه در قاب عکس‌های ماندگار ثبت کنید.

اطلاعات بازدید از قلعه رودخان

قیمت بلیط ورودی قلعه رودخان: هزینه پارکینگ: ۱۰ هزارتومان؛ قیمت بلیط: ۲۵۰۰ تومان (لازم به ذکر است این قیمت‌ها مربوط به سال ۱۳۹۸ است و ممکن است در زمان بازدید با افزایش قیمت مواجه شوید.)

ساعت بازدید: نیمه اول سال از ۸ صبح تا ۱۸؛ نیمه دوم سال از ۸ صبح تا ۱۶

بهترین زمان بازدید از قلعه رودخان

اگر بخواهیم قلعه رودخان را در فصول مختلف سال بررسی کنیم، به شما پیشنهاد می‌کنیم فصل بهار یا پاییز را انتخاب کنید. در بهار، سرسبزی جنگل و هوای مطلوب بهاری پذیرای گردشگران خواهد بود. در پاییز هم رنگ و لعاب رنگ‌های پاییزی جنگل به دل تصویر قلعه سنگی حسابی می‌نشیند.

قلعه رودخان در بهار

در این فصل سرسبزی و طراوات جنگل، آوای رودخانه، هوای مطبوع و دلپذیر؛ موسیقی زیبایی از طبیعت را در این مکان می‌نوازد و آدمی را به سوی خود فرا می‌خواند. بهار بهترین زمان برای سفر به قلعه رودخان شگفت ‌انگیز است.

قلعه رودخان در تابستان

این قلعه در تابستان پذیرای گردشگران زیادی است که برای رهایی از گرمای تابستان به دل جنگل فومن می‌زنند و راه رسیدن به قلعه را در پیش می‌گیرند تا به اعماق تاریخ سفر کنند. هرچند که گرمای هوا به همراه رطوبت جنگل در این فصل ممکن است کمی آزار دهنده باشد.

قلعه رودخان در پاییز

رودخان در پاییز جلوه و زیبایی مسحوره کننده‌ای دارد. رنگارنگی طبیعت و جنگل، منظره‌ای زیبا را به این قلعه بخشیده است و سحرانگیزی آن را دوچندان می‌کند.

قلعه رودخان در زمستان

در فصل زمستان این قلعه دلنوازی خاص خود را دارد. پوشیده بودن این مکان در دانه‌های سپید و مروارید مانند برف آن را بسیار تماشایی کرده و گویی لباسی سپید یکدستی بر تن کرده و به خواب زمستانی فرو رفته است.

جاهای دیدنی نزدیک به قلعه رودخان

فومن سراسر جاذبه های دیدنی است که تمامی ندارند. برخی از جاهای دیدنی فومن که در نزدیکی قلعه رودخان قرار دارند شامل روستای فوشه، باغ وحش فومن، آبشار لارچشمه و روستای ماسوله و … می‌شوند.

نکات لازم جهت بازدید از قلعه رودخان

• قلعه رودخان در دل جنگل قرار دارد و برای رسیدن به آن باید پله‌های زیادی را بالا بروید؛ پس لازم است خودتان را برای یک پله ‌نوردی آماده کنید.
• حتما در بازدید از قلعه رودخان کفش مناسب به پا داشته باشید تا هنگام بالا رفتن خسته نشوید چون مجموع مدت زمان رفت و برگشت نزدیک به سه ساعت طول می‌کشد.
• وسایل غیرضروری با خود به ‌همراه نداشته باشید. تنها چیزهایی که در حین بالا رفتن احتیاج دارید وسایل شخصی مثل دوربین عکاسی و البته آب آشامیدنی است. داشتن یک چوب ‌دستی یا عصای کوهنوردی نیز برای بالا رفتن از پله‌ها کمک خوبی است. اگر در فصل بارندگی به این مکان می‌روید، پانچو بارانی به‌ همراه داشته باشید تا در زیر باران خیس نشوید.
• پول نقد با خود به‌ همراه داشته باشید چون ممکن است باجه ورودی قلعه کارتخوان نداشته باشد یا خراب باشد که پس از پیمودن این همه راه، ممانعت از ورود شما تجربه خوشایندی نیست! پس حداقل به ‌اندازه بلیط ورودی پول نقد در جیبتان داشته باشید.
• پیمودن پله‌های قلعه رودخان برای افراد مسن، کودکان و کسانی که از آمادگی جسمانی خوبی برخودار نیستند و بیماری‌های قلبی و عروقی دارند ممکن است سخت باشد. پس در سفر به این مکان در انتخاب همراهان و همسفران خود این نکته را در نظر بگیرید.
• اگر قصد دارید در هزینه‌های سفر صرفه ‌جویی کنید، بهتر است خورکی و وعده‌ غذایی مناسب را به ‌همراه داشته باشید چون ممکن است در رستوران‌های پایین قلعه با قیمت‌های که انتظار نداشته باشید مواجه شوید.

مسیر دسترسی به قلعه رودخان

تنها مسیر برای دسترسی به قلعه رودخان شهر فومن است. ابتدا باید خود را به فومن برسانید، بعد به سمت جاده روستا حرکت کنید. فاصله فومن تا قلعه رودخان حدودا ۲۵ کیلومتر است که تقریبا ۴۰ دقیقه زمان می‌برد. در مسیر خود از روستاهای مختلفی از جمله روستای گشت، کرد محله، گوراب پس و… رد خواهید شد و در نهایت به روستای قلعه رودخان می‌رسید. پس از گذشتن از حیدرآلات، پارکینگ این بنای تاریخی را در پای کوه می‌بینید.

از این‌جا به بعد باید مسیر را پیاده‌ طی کنید تا به پای کوه برسید و پله‌های قلعه رودخان را طی کنید. دسترسی به قلعه رودخان با آن همه زیبایی نیاز به تلاش و آمادگی بدنی دارد.

اقامت در قلعه رودخان

چنانچه قصد سفر به قلعه رودخان را دارید و می‌خواهید شب را در این مکان رویایی سپری کنید می‌توانید در سوئیت‌های اجاره‌ای که در پایین قلعه در اختیار مسافران و گردشگران قرار می‌دهند، اقامت داشته باشید.

برپا کردن چادر و کمپ زدن هم روشی دیگر برای شب مانی در قلعه رودخان است که لذت و هیجان زیادی را به وجود خواهد آورد آن هم در مکانی تاریخی در قلب جنگل‌های فومن. در غیر این صورت رفتن به سایر مکان‌های اقامتی نزدیک مانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی، خانه‌ها ویلاهایی که به مسافران اجاره داده می‌شود یا هتل‌های فومن و اطراف آن نیز می‌توانند دیگر گزینه‌های انتخابی شما باشند. برای این کار کافی است سری به صفحه اجاره ویلا و سوئیت در قلعه رودخان بزنید.