تالاب انزلی
بندر انزلی، واقع در استان گیلان، یکی از بهترین مقاصد گردشگری در شمال کشور است که هر سال، گردشگران داخلی و خارجی بسیاری برای بازدید از جاذبههای گردشگری زیبا و طبیعت بکر و منحصر به فرد، به آن سفر میکنند. یکی از جاهای دیدنی شهر بندر انزلی، تالاب یا مرداب انزلی است؛ تالابی بینالمللی در جنوب غربی سواحل دریای خزر.
تالاب انزلی گیلان یا انزلی سل در زبان گیلکی، یکی از زیباترین و مهم ترین تالابهای طبیعی آب شیرین کشور است که با وجود مناظر منحصر به فرد، تنوع زیستی و قدمتی از ۱۵ هزار سال قبل، یکی از محبوبترین مقاصد طبیعت گردی در استان گیلان به شمار میآید. نیلوفرهای آبی، نیزارها و لالههای دریایی، چشم اندازی شگفت انگیز را در تالاب خلق میکنند که از دیدن آن سیر نخواهید شد. قایقرانی، ماهیگیری و پرنده نگری از محبوبترین تفریحاتی هستند که میتوانید در این منطقه تجربه کنید. تا پایان این مقاله از مجله گردشگری لیدوماتریپ با ما همراه باشید. ما هر آنچه لازم است درمورد این تالاب زیبا بدانید را در اختیارتان گذاشتیم.
تالاب چیست؟
تالاب یا مرداب به زیستگاهی اطلاق میشود که در اثر ترکیب اکوسیستمهای خشکی و دریایی به وجود میآید. تالابها در واقع از نظر زمینشناسی، خلیجهایی هستند که با یک تیغه ماسهای از دریا جدا شدهاند و به آنها مرداب خلیجی نیز گفته میشود. برخی از نقاط تالابها نیز نقاط پرعمقی هستند که در اثر حرکات پوستهای زمین شکل میگیرند.
معرفی تالاب انزلی
تالاب انزلی، در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالابهای بین المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و یکی از نخستین تالابهای بین المللی ثبت شده در ایران به شمار میرود. مرداب انزلی بهدلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب، با هیچ یک از تالابهای دیگر ایران قابل مقایسه نیست. این تالاب، زیستگاه لالههای مردابی، محل تخم ریزی آبزیان و پناهگاه پرندگان بومی و مهاجر است و یکی از مهمترین نقشهای آن، تصفیه آب رودخانهها است.
در گوشههای تالاب نیزارها و لالههای دریایی قابل مشاهده است. در وسط آن میتوانید انبوهی از نیلوفرهای آبی را ببینید که با رنگ صورتی خود جلوهی رویایی به این تالاب داده اند.
تالاب انزلی، یک تالاب منحصر به فرد در ایران و در جهان است که با وجود بیش از ۱۰۰ گونه پرنده و ۵۰ گونه آبزی از تنوع زیستی بسیاری برخوردار است. وسعت تالاب انزلی باتوجه به فصل و البته شرایط آب و هوایی متفاوت است و ممکن است در طول فصول پربارش سال به ۱۲۰ کیلومتر مربع و در فصول کم باران به حدود ۸۰ کیلومتر مربع برسد. مساحت حوزه آبریز تالاب، حدود ۳۷۴ هزار هکتار است که شامل مرتع، زمینهای کشاورزی، آب بند، استخر و… میشود.
دلیل نامگذاری تالاب انزلی
احتمال می رود که نام این تالاب از واژه همزلی آمده باشد. در زبان گیلکی واژه همزلی به معنای سایش و نزدیکی آب و خشکی به کار می رود که می تواند به دلیل وجود تالاب در منطقه، این نام را به خود گرفته و در اثر گذر زمان به انزلی تغییر پیدا کرده باشد.
در زبان یونانی نیز واژه هایی همچون انزلیوس و انزلیا به معنی مرداب هستند و با توجه به قدمت ۱۵۰۰۰ ساله تالاب، احتمال می رود که این نامگذاری در گذشته های دور انجام شده است. نامگذاری شهر انزلی نیز میتواند از وجود یکی از بزرگترین تالابهای جهان در این منطقه نشات گرفته باشد.
تالاب انزلی کجاست؟
تالاب انزلی در جنوب غربی شهرستان بندر انزلی و در فاصله حدود ۴۰ دقیقهای از شهر رشت قرار گرفته است و از جنوب به صومعه سرا، از شرق به پیر بازار، از شمال به شهرستان انزلی و از غرب به کپورچال و آبکنار انزلی محدود میشود.
آدرس: گیلان، انزلی، خیابان تکاوران، پل هوایی، تعاونی نیزار.
پوشش گیاهی و حیات وحش تالاب انزلی
پوشش گیاهی ارزشمند تالاب بینالمللی انزلی شامل لایه گیاهان حاشیهای، لایه گیاهان شناور، لایه گیاهان غوطهور و گیاهان اراضی پیرامون تالاب میشود. این پوشش گیاهی، منطقهای امن برای تخمریزی و جوجه آوری پرندگان بومی و مهاجر و همچنین زیستگاهی مناسب برای زندگی آبزیان، پستانداران و سایر گونههای جانوری فراهم میکند و به همین دلیل، از اهمیت و ارزش فراوانی برخوردار است. همچنین این تالاب یکی از ارزشمندترین زیستگاههای پرندگان، آبزیان، پستانداران و دیگر گونههای جانوری به شمار میآید و به همین دلیل، حفظ و مراقبت از آن، اهمیت بسیار بالایی دارد. در ادامه انواع گ.نههای گیاهی و جانوری ساکن در تالاب انزلی را به شما معرفی میکنیم.
لایه گیاهان حاشیهای تالاب انزلی
گیاهان حاشیهای به گیاهانی گفته می شود که ریشه آنها در خاک، بخش پایینی در آب و تمام و یا قسمت بزرگی از بخش رویشی و تولید مثل آنها مانند برگها و گلها، در خارج از آب باشد. این گیاهان معمولا در حاشیه مرداب و رودخانههای مجاور یافت میشوند و تعدادی از آنها عبارتند از: نی معمولی، اسپارگانیوم، لوئی، سیرپوس، پلی گنوم، پونه آبی، تیرکمان آبی، بارهنگ آبی، بوتوموس، نلومبو، دم اسب، هزارنی، علف هفت بند، لاله تالابی و …
لایه گیاهان شناور
این نوع گیاهان در سطح آب شناورند؛ به این معنی که قسمتهای اصلی گیاه به ویژه برگها در سطح آب قرار میگیرند و ریشه آنها در بستر تالاب و گلهای شان به صورت شناور و یا خارج از آب هستند. از میان این گیاهان میتوان به این موارد اشاره کرد: اوتریکولاریا، شالوین، هیدروکاریس، عدسک سرنیزهای، عدسک کوچک، عدسک چندریشه، تراپا، مریم آبی، علف هفت بند، پوتاموژتون شناور، دسپیرودلا، سرخس آبزی، علف قورباغه (هیدروکاریس)، نیلوفر آبی زرد، نیلوفر آبی سفید و …
لایه گیاهان غوطه ور
گیاهانی در این لایه قرار می گیرند که تمام و یا قسمت بزرگی از بخش های رویشی و تولید مثلی آنها به حالت غوطه ور در آب است و ممکن است گل آنها در سطح آب به چشم بخورد. این گیاهان عبارتند از: میرپوفیلوم، سراتوفیلوم دمرسوم، سراتوفیلوم سابمرزوم، پوتاموژتون پکتیناتوس، تیزک، هزار لرگ، هیدریلاور تیسیلاتا و…
گیاهان اراضی پیرامون تالاب
وجود خاک مرطوب در اراضی پیرامون تالاب باعث شده تا گیاهانی که به رطوبت زیادی نیاز دارند، در آنجا فرصت رشد پیدا کنند. این گیاهان اغلب درختها و درختچهها هستند که از جمله آنها میتوان به شب خسب، درمنه، توسکا قشلاقی، نخل تالابی و سازو اشاره کرد.
پرندگان تالاب انزلی
پرندگان مهاجر بهدلیل تنوع پوشش گیاهی تالاب انزلی، به سمت این تالاب جذب میشوند و این محل را به عنوان مکانی برای گذراندن زمستان، تخمگذاری و جوجه آوری انتخاب میکنند. تالاب انزلی در مسیر مهاجرت پرندگان شمالی قرار دارد و در فصول سرد سال، پناهگاهی مهم برای پرندگان مهاجر است. باکلان کوچک، پلیکان خاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب دریایی دم سفید و خروس کولی از جمله پرندگانی هستند که در روزهای سرد به تالاب انزلی پناه میآورند و زمستان خود را در این منطقه میگذرانند.
از دیگر پرندگان تالاب میتوان انواع مرغابی و غاز، انواع قو، انواع حواصیل، انواع باکلان و … اشاره کرد.
آبزیان تالاب انزلی
تالاب انزلی بیش از ۵۰ گونه ماهی را در خود دارد و به عنوان مهم ترین منبع تکثیر و تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر از آن یاد می شود. از ماهیهای تالاب انزلی میتوان به اردک ماهی، کپور، سیم بزرگ، سبله، شاه کولی، سیاه کولی، سوف ماهیان، سوف سفید، سوف حاجی طرخان، زرد پر، ماهی سفید، کفال، کولمه، فیتو فاک، بیگ هد، علفخوار، ماهی آزاد، ماهی خاویاری، ماهی ماش، سگ ماهی، کپور ماهی حوض لای ماهی، سیم کوچک، سرخ پر، ماهی زیبا، زالون، شیشه ماهی، مار ماهی، آمور سفید و سس ماهی اشاره کرد.
لای ماهی به عنوان مهم ترین گونه آبزیان در این تالاب شناخته می شود که از نظر کارشناسان شیلاتی حیات آن اهمیت بسزایی دارد. در میان این ماهیان تعدادی در تمام سال در تالاب حضور دارند، برخی برای تولید مثل و تخم ریزی به تالاب می آیند و برخی دیگر رو به نابودی هستند و تنها تعداد کمی از آنها باقی مانده است.
در مرداب انزلی خرچنگ نیز پرورش داده می شود و این جانداران جزء بهترین خرچنگ های پرورشی جهان هستند که از لحاظ وزن و میزان مواد پروتئینی بعد از خرچنگ های آمریکایی و قبل از خرچنگ های اروپایی قرار می گیرند.
پستانداران تالاب انزلی
در معرض خطرترین گونه های جانوری تالاب انزلی، پستاندارن، هستند که در اثر کوچک شدن زیستگاه های امن حاشیه تالاب و همچنین صید و شکار بی رویه جمعیت آنها رو به کاهش است. پستانداران این منطقه عبارتند از: شنگ، گراز، تشی (خارپشت)، راسو (گینجامانی)، فک خزری، شغال، سمور آبی، گربه جنگلی و …
سایر گونههای جانوری ساکن در تالاب انزلی
این تالاب زیستگاه بر خی دیگر از گونه های جانوری نیز هست که عبارتند از سوسمارها، لاکپشت خزری، لاکپشت برکهای اروپایی، مارها، قورباغه پادراز ایرانی، سنجاب، موش سیاه و نیز حشراتی مثل خردورنگ.
نیلوفرهای آبی تالاب انزلی
نیلوفرهای آبی تالاب انزلی، یکی دیگر از گونههای گیاهی هستند که در این تالاب زندگی میکنند. نیلوفر آبی، یک گل بزرگ در رنگهای سرخ، سفید و کبود است و در ایران در خطر انقراض قرار دارد. این گل بسیار زیبا در دین بودایی، نماد خلوص، تولدی الهی و سمبل شخص روشن بین است و در بسیاری از ادیان بهخصوص مکاتب شرقی، جایگاهی ویژه و مقدس دارد. دلیل این تقدس و پاک شمردن نیلوفر آبی این است که این گل، با سختی از گل و لای بیرون میآید و برآمدن آن از میان گل و لای، استعارهای از برخاستن روح از خاک است. نیلوفر آبی در معماری طاق بستان و تخت جمشید نیز استفاده شده است و همین مساله نشان از اهمیت این گل در ایران باستان است. نام نیلوفر آبی در اشعار شاعران ایرانی از جمله قطران، سراج الدین سگزی و ابوشکور نیز دیده میشود.
دیدنی های تالاب انزلی
پناهگاه حیات وحش سلکه
پناهگاه حیات وحش سلکه، یکی از جذاب ترین دیدنیهای تالاب انزلی است. این پناهگاه که در روستای هنده خاله و در محدوده شهرستان صومعه سرا قرار دارد. به عنوان یکی از تالابهای با ارزش استان گیلان در صومعه سرا و در جنوب بندر انزلی شناخته میشود که هر ساله، میزبان هزاران پرنده مهاجر از جمله پرندگان نادری چون غاز پاکوتاه، قو و عروس غاز است.
اگر به بندرانزلی سفر کردید حتما سری هم به تالاب انزلی و پناهگاه سلکه بزنید. قایق سواری، رستوران و کافه، مخفیگاه پرنده نگری، برج، دوربین چشمی و پیاده روی در پلهای چوبی از جمله امکانات این پناهگاه هستند.
پناهگاه حیات وحش سرخانکل
پناهگاه حیات وحش سرخانکل نیز در محدود تالاب انزلی و در غرب سلکه قرار دارد و بخشی از دیدنیهای تالاب به شمار میآید. این پناهگاه در بخش میانی تالاب، تنها مسیر رسیدن به نیلوفرهای آبی است. پس اگر میخواهید سفری شگفت انگیز را در میان نیلوفرهای آبی انزلی تجربه کنید، به سمت پناهگاه سرخانکل بروید.
منطقه حفاظت شده سیاه کشیم
تالاب سیاه کشیم با وسعت ۴۱۱۴ هکتار، یکی از مناطق حفاظت شده استان گیلان در جنوب غربی تالاب انزلی و در محدوده شهرستان صومعه سرا است که در جنوبیترین بخش این تالاب واقع شده است. این منطقه برای کسانی که به پرنده نگری علاقه دارند، بهترین گزینه است.
منطقه حفاظت شده سیاه کیشم، بزرگترین منطقه جوجهآوری حواصیل خاکستری در جنوب دریای خزر است و بیش از ۴۳ جفت از این پرنده در این تالاب زندگی میکنند. جالب است بدانید که وجه تسمیه نام تالاب سیاه کشیم به حادثهای مربوط میشود که چند سال پیش اتفاق افتاد. در این اتفاق، یک عروس یا «گیشه» در زبان محلی در هنگام حرکت از روستای اسفند بهسمت روستای آبکنار غرق میشود. کشیم نیز نام پرندهای است که هر سال به این منطقه مهاجرت میکند. نام این تالاب نیز با توجه به شباهت بین اسم کشیم و گیشه، به سیاه کشیم نامگذاری شد.
تفریحات تالاب انزلی
قایق سواری
شما در قسمتهای مختلف بندر انزلی میتوانید سوار قایق شوید و به دل تالاب بزنید. مطمئن باشید این رویایی ترین تصویری است که در زندگیتان دیدهاید. اگر از اواخر خرداد تا اواخر تابستان به تالاب سفر کنید، با لالههای مردابی روبهرو خواهید شد که تمام سطح تالاب را پوشاندهاند و چشماندازی بینظیر را برای عکاسی و لذت بردن از طبیعت خلق کردهاند.
قیمت قایق مرداب انزلی
قایقهای عادی، قایقهای مبله یا VIP و اتوبوسهای دریایی از جمله گزینههایی هستند که شما میتوانید برای گردش در تالاب انتخاب کنید. بیش از ۳۰ تعاونی رسمی گردشگری دریایی، مجاز به اجاره قایق به مسافران در تالاب انزلی هستند و بسته به تعداد، فصل و زمان گردش در تالاب، هزینههای متفاوتی از ۱۰۰ هزار تومان به بالا از مسافران دریافت میکنند. البته تعداد بسیاری قایقهای غیرمجاز و ثبت نشده نیز در تالاب انزلی فعالیت دارند که شما را با نرخ کمتری به تالاب میبرند؛ اما پیشنهاد ما به شما این است که برای قایق سواری به تعاونیهای مجاز مراجعه کنید.
کایاک سواری
کایاک سواری هم یکی از بهترین تفریحات تالاب انزلی است که خاطرهای بهیادماندنی از لحظاتی هیجانانگیز روی تالاب برای شما میسازد.
هزینه: هر ۴۵ دقیقه، بیست هزار تومان. هر یک ساعت، سی هزار تومان و هر ۹۰ دقیقه، پنجاه هزار تومان.
پرنده نگری
همانطور که گفتیم تالاب انزلی، زیستگاه پرندگان بومی و مهاجر فراوانی است. پرندگان مهاجری که در فصول سرد سال به این منطقه پناه میآورند، فرصتی فوقالعاده برای پرنده نگری را در تالاب انزلی در اختیار علاقهمندان میگذارند.
ماهی گیری
ماهیگیری، یکی از پرطرفدارترین فعالیتهای گردشگران در تالاب و رودخانههای انزلی است. ورزشی پر از سکوت و آرامش که امکان ندارد پس از یک بار امتحان کردن، عاشق آن نشوید. البته باید بدانید که در تالاب، امکان اجاره وسایل ماهیگیری وجود ندارد و شما باید وسایل مورد نیاز را بههمراه خود ببرید. در ضمن، بهتر است که در فصل مناسب ماهیگیری به سراغ این فعالیت گردشگری بروید تا مشکلی برای اکوسیستم ارزشمند تالاب به وجود نیاورید. برای اطلاع از فصل مناسب میتوانید از راهنماهای محلی کمک بگیرید.
جزایر تالاب انزلی
تالاب انزلی جزایر کوچک و بزرگ متعددی را در خود جای داده است. این جزایر شامل قلم گوده بزرگ و کوچک، میان پشته بزرگ و کوچک، میان گوده و اکبر آباد، میان پشته کوه، مراد گوده و چراغ پشتان هستند. شما در هنگام سفر به انزلی و بازدید از مرداب میتوانید به جزایر تالاب انزلی هم بروید و از زیباییهای این جزیرهها لذت ببرید.
زمان بازدید از تالاب انزلی
شما میتوانید همه روزه و به صورت ۲۴ ساعته با تالاب انزلی بروید. بازدید از تالاب حدود ۲ تا ۳ ساعت طول میکشد.
بهترین فصل تالاب انزلی
میدانید که انزلی به تابستانهای شرجی و زمستانهای معتدل و ملایم معروف است. پس در این فصول سفر به انزلی و نیز بازدید از مرداب انزلی هم به مراتب کمتر میشود. شما هر زمان از سال که بخواهید، میتوانید به تالاب انزلی بروید. اگر میخواهید در شرایطی سفر کنید که آب و هوای معتدل باشد بهتر است در بهار و پاییز راهی سفر شوید. بهترین زمان برای دیدن لالههای مردابی اواخر خرداد تا اواخر تابستان است. اگر به پرنده نگری علاقمندید بهتر است در فصل زمستان و یا اوایل بهار به تالاب انزلی بروید.
دیدنی های اطراف تالاب انزلی
یکی از جاذبههای دیدنی اطراف مرداب انزلی، روستای آبکنار است. همانطور که از نام آن پیدا است، این روستا در کنار آب واقع شده است. از لحاظ طبیعی این روستا در منطقه دشتی واقع شده و از دو راه آسفالته و آبی راه دسترسی دارد.
این روستا مردمی خونگرم و مهربان دارد که شغل آنها کشاورزی در مزارع برنج و کشت صیفیجات و گاهی اوقات باغداری است. البته درختان میوه در تمام مناطق حاشیه مرداب انزلی وجود دارد، اما درآمد مردم محسوب نمیشود. همچنین بعضی از مردم از طریق ماهی گیری کسب درآمد میکنند. مزارع هندوانه، لوبیا، باقالی مازندرانی و… نیز از محصولات این روستا میباشند. احتمالا سفر به این روستا خاطرهی پر از آرامشی باشد، زیرا روستای آبکنار با تمام زیباییهای خاص و کم نظیری که دارد، بسیار خلوت است.
امکانات تالاب انزلی
تالاب انزلی، یکی از مهمترین تالابهای آب شیرین و ارزشمندترین جاذبههای گردشگری ایران است، اما امکاناتی که در آن وجود دارد به اسکلههای قایق سواری، رستورانها و کافهها محدود میشود
رستوران های نزدیک به تالاب انزلی
در محدوده تالاب انزلی رستوانهایی قرار دارند که شما میتوانید با مراجعه به آنها غذاهای خوب و باکیفیتی را نوش جان کنید. از جمله این رستورانها میتوان به رستورانهای ماه تی تی، حاج مرتضی، دریا، دریاکده، نیلوفر آبی و نگین مرداب اشاره کرد.
اقامت در نزدیکی تالاب انزلی
اگر میخواهید در نزدیکی تالاب انزلی اقامت داشته باشید، میتوانید به هتل جهانگردی، هتل شالیزار، هتل سفید و هتل الماس بروید. به جز اینها میتوانید با اجاره ویلا و سوئیت در بندرانزلی خاطرات خوشی از اقامت در بندر انزلی را برای خودتان و همسفرانتان رقم بزنید.
دسترسی به تالاب انزلی
برای رفتن به تالاب انزلی باید راهی بندر انزلی شوید. این بندر از طریق جاده رشت – انزلی و رضوانشهر – انزلی قابل دسترسی است. در این شهر به راحتی می توانید سراغ قایق هایی را بگیرید که شما را به تالاب می برند.
مشکلات تالاب انزلی
یکی از مشکلات مهم تالاب انزلی، ورود مستقیم فاضلاب تمام خانههای مسکونی، اغلب کارخانهها و کارگاههای صنعتی واقع در اطراف تالاب به درون آن یا به داخل رودخانههایی است که به تالاب میریزند. از بین رودخانههای مهمی که فاضلاب را بهطور مستقیم به تالاب انزلی وارد میکنند، میتوان به رودخانه زردجوب و گوهر رود اشاره کرد که پس از ریخته شدن به رودخانه پیربازار در نهایت به این تالاب میرسند.
افزایش سطح رسوبها یکی دیگر از مشکلات تالاب انزلی است که به کم عمق شدن این تالاب منجر شده است. تغییر کاربری زمینها و تبدیل بخشی از اراضی حاشیه تالاب به زمینهای کشاورزی نیز از دیگر معضلاتی است که این تالاب مهم با آن در سالهای اخیر رو به رو بوده است.
گیاه آزولا همان فرش سبز رنگی است که گردشگران در سالهای اخیر در تالابهای استان گیلان با آن روبهرو میشوند و آن را زیبا مییابند. اما باید بدانید که این گیاه، قاتل خاموش طبیعت زیبای استان گیلان است. همیاری فعالان محیطزیست و دستگاههای اجرایی و استفاده از تجهیزات و ادوات و نیروی انسانی بسیار با صرف هزینههای گزاف در سال ۱۳۹۴، منجر به پاکسازی این گیاه مهاجم از اکثر نقاط آلوده گیلان شد؛ اما متاسفانه بیتوجهی به پالایش فصلی محدوده پاکسازی شده، سبب شد تا پس از چند سال، این گیاه مهاجم، راه خود را دوباره به بیشتر تالابها و رودخانههای گیلان و حتی سواحل خزر باز کند.
تالاب انزلی، تالابی جهانی
مرداب انزلی از جالب ترین و بزرگترین زیستگاه های طبیعی جانواران ایران محسوب میشود و هر ساله پذیرای تعداد زیادی از پرندگانی است که از کشورهای همسایه شمالی به ایران مهاجرت می کنند. تالاب انزلی به دلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ یک از تالاب های ایران قابل مقایسه نیست. وسعت این تالاب فصول زمستان و بهار به علت افزایش بارندگی به حدود ۱۲۰ کیلومتر مربع می رسد و در تابستان و پاییز به حدود ۸۰ کیلومتر تقلیل پیدا میکند. این تالاب بین المللی زیستگاه مناسبی برای آبزیان و پرندگان مهاجر به شمار میآید. علاوه بر این؛ تالاب انزلی محل تخم ریزی ماهیان به ویژه ماهیان سفید بوده و در مجموع با توجه به زیبایی های چشمگیر خود میتواند به عنوان اکوسیستم آبی-طبیعی، گردشگرای زیادی را به خود جلب کند.
جونورایی در ساحل انزلی چین؟
جونورا؟ :))
سوسمارها، لاکپشت خزری، لاکپشت برکهای اروپایی، مارها، قورباغه پادراز ایرانی، سنجاب، موش سیاه و نیز حشراتی مثل خردورنگ.